Britanya’nın yarım milyon katılımcısı bulunan ve küresel halk sağlığı çalışmalarına açık olan biyomedikal veritabanı Biobank üzerinden yürütülen bir araştırmaya göre sebzeler insan sağlığına yararlı olabilir, ama bol bol sebze yemenin tek başına kalp krizi ya da felç geçirme riskini azaltması ihtimali bulunmuyor.
Bilinenin tersine
Bugüne dek araştırmalar bitki bazlı diyetin insan kalbi ve genel sağlığının yanısıra gezegenin sağlığı için de çok iyi olduğunu gösterirken, bu ayın başlarında PLOS Medicine dergisinde yayımlanan bir araştırma, 20 yaşındaki bir gencin daha fazla sebze, baklagiller, tam tahıllar, meyve ve kuruyemiş yiyerek ömrüne 13 yıl daha ekleyebileceğini ortaya koydu.
Britanya’nın Ulusal Sağlık Sistemi (NHS) de halka günde en az 5 porsiyon sebze-meyve yemesini tavsiye ediyor.
Bugün Frontiers in Nutrition dergisinde yayımlanan Oxford, Bristol, Hong Kong Üniversitelerinin araştırması ise sebzelerin yanında neler yediğimiz, ne kadar beden egzersizi yaptığımız, nerede ve nasıl yaşadığımızın bir bütün olarak insan sağlığına etkisinin daha büyük olduğu sonucuna vardı. Sebzeleri özellikle de pişmiş yemenin zamanla kalp hastalığı riskini azaltmadığını söyleyen araştırma, bununla birlikte dengeli beslenmenin bazı kanser türleri dahil pek çok hastalığa yakalanma riskini azalttığına işaret etti.
Günde beş kaşık sebze eğilimi baskın
Oxford, Bristol, Hong Kong Üniversitelerinden bilim insanları, Biobank katılımcısı yaklaşık 400 bin kişiye her gün yedikleri pişmiş ve çiğ sebze miktarı dahil diyetleriyle ilgili soru formu doldurttu.
Gelen yanıtlar, insanların ortalama günde iki yemek kaşığı çiğ sebze, üç yemek kaşığı pişmiş sebze, yani toplamda beş yemek kaşığı sebze yedikleri yönündeydi.
12 yıl sonra ölüm riskinde yüzde 15 azalma
Sağlıkları ve hastanede tedavi ya da ölüme yol açan herhangi bir kalp sorunu yaşayıp yaşamadıkları, sonraki 12 yıl boyunca izlendi.
Bakılması gereken çok etken var
Araştırmada en çok sebze tüketenlerin – özellikle çok fazla çiğ sebze yiyenlerin – kardiyovasküler hastalıktan (KVH) ölme riski, en az yiyenlere kıyasla yaklaşık yüzde 15 daha düşük çıktı. Buna rağmen araştırmacılar, bunun başka etkenlerle açıklanabileceğini söyledi. Başka etkenler insanların yaşam tarzlarını (örneğin sigara içip içmedikleri ve ne kadar alkol içtikleri), işlerini, gelirlerini ve genel diyetlerini kapsıyor.
Tek başına sebze etkisi için kanıt yok
Araştırmacılar, sonuç olarak, kalp ve dolaşım sorunlarının ne sıklıkla meydana geldiği üzerinde ‘sebze yemenin koruyucu etkisi’ olduğuna dair kanıt bulamadıklarını belirtti.
Oxford Üniversitesi Nüfus Sağlığı Bölümü’nden epidemiyolog Qi Feng, “Geniş kapsamlı çalışmamız, sebze alımının KVH oluşumu üzerinde koruyucu bir etkisi olduğuna dair kanıt bulamadı” açıklamasını yaptı.
BBC’ye konuşan Oxford Üniversitesi’nden Dr. Ben Lacey “Bu, KVH’nın diyetsel nedenlerini anlamak açısından çıkarımlar sunan önemli bir çalışmadır” dedi.
Bazı uzmanlar karşı görüş açıkladı
Glasgow Üniversitesi’nin metabolik tıp profesörü Prof. Naveed Sattar ise çalışmada ‘sebzeler gibi lif bakımından zengin gıdaları yemenin kilo kaybetmeye ve kalp hastalığına neden olduğu bilinen risk faktörlerini azaltmaya yardımcı olabileceğine dair iyi deneysel kanıt’ yattığına dair ‘karşı’ açıklama yaptı.
‘Günde 5 porsiyon sebze-meyveyi bırakmamak lazım’
Sattar, çalışmanın sonuçlarının tartışılabileceğini ve günde en az beş porsiyon meyve-sebze yemeye yönelik yaygın tavsiyeyi değiştirmemesi gerektiğini belirtti.
“Britanya’da yaşayan pek çok kişi ne yazık ki bu miktara erişimde yetersiz kalıyor ve daha iyi sebze alımını teşvik etmek için daha fazlasının yapılması gerekiyor” uyarısında bulunan Sattar, “Aslında, sağlıklı bir diyetin genel olarak sağlık ve hastalık üzerindeki önemini hafife almış olabileceğimizden şüpheleniyorum” diye ekledi. Britanya Kalp Vakfı’nın kıdemli diyetisyeni Victoria Taylor’dan da benzer açıklama geldi.
‘Araştırmanın yöntemi hataya açık’
Diğer uzmanlar, hastalık riski üzerindeki etkisini incelemek için insanların uzun yıllar boyunca ne kadar ve ne tür yiyecekler yediğini ölçmenin hataya açık olduğunu söyledi.
Leeds Üniversitesi’nden Prof Janet Cade, “Kullanıcıların ortalama bir alım değeri ifade etmeleri beklenen basit soruların kullanımından elde edilen bulguların güvenilirliği konusunda ne yazık ki, şüphe duyulmalıdır” dedi.
Kesin olan, sebzenin çiğ yenmesi gerektiği
Araştırma, sebzeleri pişirmenin C vitamini gibi önemli besin maddelerini ortadan kaldırmasından ötürü sadece çok fazla çiğ sebze yiyen kişilerin kalp hastalığı riskinin azalabileceğine işaret ediyor. Yemek pişirmede kullanılan sıvı ve katı yağlar da kalp sorunları için bilinen risk faktörleri olan sodyum ve katı yağların alımını artırabiliyor. Yüksek sebze diyeti yapanlar ise daha az kalori ve daha az yağ yiyebiliyor, yanısıra fazla vitamin ve antioksidan tüketerek hücrelerin zarar görmesini önleyebiliyor.
