Okulların açılmasına 10 günden az bir zaman kaldı. Velileri azo boyar, fitalat, kadmiyum ve ağır metallerin kullanıldığı güvensiz kırtasiye ürünleri düşündürüyor. Renkli kalemler, kokulu silgiler, çantalar, suluklar… Veliler kırtasiye malzemeleri için bütçelerine uygun yerde alışveriş yapıyor. Okul çantalarının fiyatı 15 liradan başlarken, piyasada 2 liraya su kapları satılıyor. En büyük endişe, bu malzemelerde kullanılan kimyasallar. Azo boyar, fitalat, kadmiyum ve ağır metal içeren ürünlerin kansere varan sağlık sorunları yaratması olası.
2 yılda 400 bin lira ceza
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı da bu nedenle her okul sezonunda piyasaya çıkan ürünleri denetliyor. Okula yeni başlayan çocukların kullandığı kalem, cetvel, silgi, suluk, boya ve Oyunhamuru gibi malzemelerde; azo boyar, fitalat, ağır metaller ve kadmiyumun kullanımına yönelik kısıtlamalar getiren bakanlık, 2015 yılında 18 bin 463 ürünün 590’ı, 2016-2017 öğretim sezonunda da piyasaya sunulan 38 bin üründen 582’sinin güvensiz olduğunu tespit etti. Güvensiz bulduğu ürünleri satanlara yaklaşık 400 bin lira para cezası veren bakanlık ürünleri piyasadan toplatıp imha ettirdi. Bu yıla yönelik denetimler ise sürüyor.
İthalatta denetleme
Diğer taraftan kırtasiye ürünleri, 2016 Mayıs ayı itibariyle ‘İthalatta Risk Esaslı Denetim Sistemi’ kapsamında tüketiciye ulaşmadan ithalat aşamasında da denetlenmeye başlandı. Gerçekleştirilen analizler sonucunda riskli görülen ürünlerin ithalatçılarından, ürünlerin güvenli olduğunu gösteren akredite bir test laboratuvarından alınmış rapor ibraz etmeleri isteniyor. Bakanlık, raporları sunamayan ürünlerin Türkiye’ye girişine izin vermiyor. Ayrıca, ithalat aşamasında bakanlık tarafından da numune alınabiliyor.
Metallere dikkat
Özellikle azo boyar maddelerin çanta, suluk, boyalı kalem gibi ürünlerde kullanıldığına dikkat çeken TMMOB Kimya Mühendisleri Odası Başkanı Ali Uğurlu, “Maruz kalma süresine bağlı olarak bu ürünler birçok sağlık sorununa neden olabilir. Makas, pergel, kalemtıraş gibi metal araç ve gereçlerde hurda malzemeler kullanılıyor. Bu hurda malzemeler de ayıklanmayınca üretilen ürünlerin içinde ağır metaller oluyor. Uçucuların kullanıldığı yapıştırıcılar da riskli” diyor.
Ambalajı okuyun
İstanbul Kırtasiyeciler Odası Başkanı Yavuz Tekçe de velilere satın alınan ürünün ambalajlarını mutlaka okumalarını salık veriyor; “Kırtasiye ürünü seçerken üretici ve ithalatçının açık adının ve adresi ile ‘CE’ ve ‘TSE’ damgasının yer aldığı ürünler tercih edilmeli. Ayrıca ürünler yaş grubuna uygun olmalı. Kalitesi kontrol edilmiş ve merkezlerce onanmış ürünler kullanılmalı. Piyasaya çeşitli şekillerde giren, özellikle de Uzakdoğu kökenli ucuz ve kalitesiz boya, oyun hamuru, kokulu silgi gibi kırtasiye malzemeleri bilinçsizce tüketilmekte. Gıdaların konduğu plastik kap ve suluklar da eğer kalitesiz ise risk taşımakta. Okul öncesi ve ilköğretim çağındaki çocuklar, kullandıkları kırtasiye malzemelerini kontrolsüzce ağızlarına götürüp kullandıktan sonra ellerini ağız veya gözlerine sürebilmekte. Özellikle kokulu silgilerde, koku için solvent bazlı bağımlılık yapıcı maddeler kullanılıyor. Plastik ürün alınacaksa da şeffaf olanını tercih edin. Çünkü boyar ve uçucu kimyasal maddeler çocuğun sağlığı için büyük bir risk teşkil ediyor.”
‘Bu ürünler kansere neden olabilir’
İstanbul Florence Nightingale Hastanesi Dermatoloji uzmanı Dr. Zahide Eriş Eken de özellikle küçük çocuklar için azo boyar maddelerin oldukça tehlikeli olduğu uyarısında bulunuyor; “Çünkü bu maddeler alerjiden egzemaya türlü sağlık sorunlarına neden oluyor. Ciltte birikerek kanserojen özellikli etki bile gösterebiliyor. Veliler, boyalı ve kokulu ürün almamalı, alacakları ürünün belgeli olmasına dikkat etmeli. Küçük çocuklar özellikle kokulu ürünleri ağızlarına sokabilir. Sert plastiği yumuşatmak için fitalat denilen maddeler koyuluyor. Bu maddeler de oldukça zararlı. Bu durum deneylerle de test edilerek kanıtlandı. Bu maddeyi içeren ürünlerde ağır metaller birikebilir. Veliler gördükleri malzemeden azo boyar veya fitalat içerip içermediğini anlayamazlar. Ben velilere fiyatından önce etiketine bakmalarını öneriyorum.”
Bakan: Merdiven altı almayın
Gümrük ve Ticaret Bakanı Bülent Tüfenkci, “güvensiz ürüne karşı sıfır tolerans” prensibi ile denetime devam ettiklerini söyleyerek şu ifadeleri kullandı: “Tüketiciyi koruma görevimizin gereği olarak kırtasiye ürünleriyle ilgili denetimler yapıyor, önlemler alıyoruz. Bu kapsamda okul kıyafetleri, azo boyar madde, nikel, kadmiyum, nonil fenoller, perflorooktan sülfonatlar, kalaylı organik bileşikler yönünden denetlenmektedir. Ayrıca, tekstil ürünlerinin etiketleri de tüketiciyi yanıltıcı bilgi içermesinin önlenmesi amacıyla kontrol edilmektedir. Kırtasiye ürününü seçerken üretici ve ithalatçısının açık adının ve adresinin bulunduğu ürünler tercih edilmelidir. ‘Merdiven altı’ diye tabir edilen markası modeli belli olmayan ürünler tercih edilmemelidir. Satın alınan kırtasiye ürünlerinde, özellikle boya kalemlerinde, ‘EN 71 standardına uygundur’ ibaresinin bulunup bulunmadığına bakılmalıdır. Oyuncak şeklinde olan kırtasiye ürünlerinde ‘CE’ markasının bulunup bulunmadığı kontrol edilmelidir. Satın alınan ürünün güvensiz olduğunu düşünen tüketiciler, “Alo 175” tüketici hattından veya web sayfasından başvuru yapabilir.”
