Akdeniz, Kuzey Amerika ve Asya’yı çevreleyen bölgelerde yaşanan şiddetli sıcak hava dalgaları birçok noktada sıcaklık rekorlarının kırılmasına ve orman yangınlarının çıkmasına neden oluyor.
Orman yangınları doğal bir hava olayı, ancak son yıllarda sıklıkları ve yoğunlukları doğal değil.
Afrika’nın kuzeyinde haftalardır 50 dereceye varan yüksek sıcaklıklar çeşitli bölgelerde orman yangınlarına yol açtı.
Cezayir’de çıkan orman yangınlarında şimdiye kadar 34 kişinin hayatını kaybettiği aktarılıyor. Binlerce kişi yangın bölgelerinden tahliye ediliyor.
Cezayir Meteoroloji Bürosu, 48 derecenin üzerindeki sıcaklıkların, ülkenin kuzeyini ay sonuna dek etkileyeceği uyarısı yaptı.
Yunanistan, İtalya, İspanya, Romanya, Kanada ve ABD’de de son haftalarda orman yangınları yaşanıyor.
Türkiye’de ise Antalya’nın Kemer ilçesindeki ormanlık alanda başlayan yangına müdahale sürüyor.
Uzmanlar, geçtiğimiz haftalarda El Nino olarak bilinen ve gezegenin 1-2 yıllığına ısınmasına yol açan hava olayının Büyük Okyanus’ta başladığını duyurdu.
Uzmanlar, küresel ısınmayı 1,5 dereceyle sınırlandırma hedefinin 2024’te El Nino etkisiyle aşılabileceğinden endişeli.
Peki orman yangınları nasıl başlıyor, iklim kriziyle nasıl bir bağlantısı var?
Orman yangınları nasıl başlar?
Yangının başlaması için üç şey gerekiyor: yakıt, oksijen ve ısı.
İtfaiyeciler bir yangını söndürmeye çalışırken genellikle yangın üçgeninden bahsederler.
Kurak ve sıcak bir yaz gününde, bir tren tekerleğinden çıkan ufak kıvılcım bile şiddetli bir orman yangınına yol açabilir.
Bazen yangınlar, güneşten gelen ısı veya yıldırım çarpması ile doğal yollarla da meydana gelir.
Ancak orman yangınlarının çoğu insanların dikkatsizliğinden kaynaklanıyor.
Kundaklama, kamp ateşleri, sigara izmaritleri, çöplerin düzgün yakılmaması ve kibrit veya havai fişekleri, yangınlara yol açan şeyler.
Yangın başladıktan sonra ise rüzgar, arazinin eğimi veya yakıt nedeniyle yayılabilir.
Yamaçların alt kısımlarında başlayan yangınlar çok daha hızlı yayılıyor.
Bir arazinin eğimi arttıkça yangının yayılma olasılığı da artıyor.
BBC’ye konuşan İngiltere Ormancılık Komisyonu Teknik Danışmanı Rob Gazzard, “Yüzde 10’luk bir eğim, yangının hızını iki katına çıkarırken, yüzde 20’lik bir eğim yangının hızını dört katına çıkarabilir” diyor.
Orman yangını nasıl söndürülür?
Hava durumunu kontrol edemediğimiz için bir yangını söndürmek için yakıtı ortadan kaldırmamız gerekiyor.
Yangın uzmanları, yangının nasıl söndürüleceğini tespit etmek için rüzgar hızını, eğimleri, yangının yönünü ve yakıtı izleyen özel tahmin araçları kullanıyor.
Yangını söndürmek için bazen helikopterlerden ve uçaklardan su dökülüyor.
Bazen de daha zahmetli olan hendek kazma işlemine başvuruluyor.
İklim krizi orman yangınlarını nasıl etkiliyor?
Orman yangınları doğal bir hava olayı, ancak şu anda meydana geldikleri boyut ve sıklık endişe verici.
Daha serin ve nemli koşulların hakim olduğu 1930 ile 1980 yılları arasında dünyada daha az orman yangını yaşandı.
Ancak son 40 yılda sıcaklık ve kuraklık arttıkça yangınların sayısı arttı.
1980-1999 yılları arasındaki iki yıllık bir süreçte orman yangınları ABD’de 2,4 milyon hektarlık alanın yanmasına neden oldu.
2000-2017 arasında yanan alanlar genişledi.
Çok sayıda bilimsel çalışma, insan faaliyetlerinden kaynaklı iklim değişikliğinin orman yangını mevsimlerinin uzunluğunu, sıklığını ve yanan alanı artırdığını tespit ediyor.
İklim değişikliğinin tek başına bir yangının başlamasına yol açtığını söylemek doğru değil, ancak gerekli koşulları yarattığını söylemek mümkün.
İklim değişikliği, uzun süreli kuraklığa, yüksek sıcaklıklara, düşük neme ve şiddetli rüzgarlara yol açabiliyor.
Bilim insanları, Sibirya’dan Portekiz’e kadar dünya çapında orman yangınlarındaki artışın iklim değişikliğiyle bağlantılı olduğunu söylüyor.
Orman yangınları her zaman kötü mü?
Orman yangınları binlerce yıl boyunca ekosistemimizde önemli bir rol oynadı ve yaşam bu yangınlarla beraber gelişti.
Örneğin bazı böcekler yalnızca yangınların ısısında üreyebiliyor, bazı çam kozalak türleri yalnızca yangınlarla filizleniyor, yangının ardından ortaya çıkan ağaçsız alanlarda ise yeni bitkiler yetişiyor.
Okaliptüs ağaçları ise ikili bir rol oynuyor.
Bu ağaçlar yanıcı bir yağ üretiyor ve kolayca tutuşabilen kuru yapraklar ve kabuklar bırakıyor.
Yangın çıktığında ise okaliptüs ağaçları hareketleniyor.
Aşırı sıcaklık bu ağaçların tohumlarını harekete geçiriyor ve yangından sonra diğer bitkiler kendilerini yenilemek için mücadele ederken, kömürleşmiş toprakta okaliptüs fidanları yeşeriyor.
Aslında orman yönetimi doğada orman yangınları tarafından sağlanıyor.
Yangınlar periyodik olarak ormanlardaki daha küçük dalları ve ağaçları yok ediyor ve böylece fazla yakıtlar ortadan kalkmış oluyor.
Sağlığa zararlı
Duman solumak insanlarda uzun vadeli sağlık sorunları yaratabiliyor.
Orman yangınları sırasında çok yüksek miktarda PM2.5 partikülü üretiliyor.
Bunlar insan sağlığı için son derece zararlı.
İnsan saçından 30 kat daha küçük olan bu partiküller solunduğunda akciğer zarını geçerek solunum sistemine zarar verebiliyor ve kan dolaşımına karışabiliyor.
