2016 yılında bağırsak kanseri teşhisi konan James’e, sonrasında bağış kampanyaları başlattı, yarattığı farkındalığın ödülü olarak şövalye ünvanı aldı.
İki çocuk annesi olan James, bağırsak kanseri çalışmaları ve araştırmalarında kullanılmak üzere yüzbinlerce sterlin toplamayı başardı.
Deborah James, kampanyaları sırasında bağırsak kanserinin erken teşhisinde dışkı kontrolünün önemine dikkatleri çekti.
BBC, yaygın bir kanser türü olan bağırsak kanseri ile ilgili merak edilenleri cevapladı.
Bağırsak kanserini nasıl tespit edebilirim?
Bakmak gereken üç temel husus var:
Dışkınızda nedensiz yere olabilecek kan (parlak kırmızı veya koyu kırmızı renkte olabilir).
Tuvalete her zamankinden daha fazla çıkmanız ya da daha katı veya cıvık olması gibi dışkınızdaki olabilecek herhangi bir değişiklik,
Karnınız şiş ve gerginken hissedilen karın ağrısı ve şişkinlik.
Ancak şöyle başka belirtiler de olabilir:
Hızlı kilo kaybı yaşadıysanız,
Tuvaletten sonra bağırsağınızı gerektiği gibi boşaltamadığınızı hissediyorsanız,
Normalden daha yorgun veya baş dönmesi hissediyorsanız.
Bu belirtilere sahip olmak mutlaka bağırsak kanseri olduğu anlamına gelmez, ancak bunları üç hafta ya da daha uzun bir süre boyunca fark ederseniz ve iyi hissetmiyorsanız bir hekime görünmeniz tavsiye ediliyor.
Bağırsak kanseri bazen dışkının bağırsaktan geçmesini olanaksız kılabilir. Bu da şiddetli karın ağrısı ve kabızlığa neden olabilir. Bu durumda hızlıca sağlık kuruluşlarına başvurulmalı.
Dışkımı nasıl kontrol ederim?
Tuvalette çıktığınızda dışkınıza iyi bakmakta fayda var. Ayrıca bundan konuşmaktan da asla çekinmeyin.
Dışkınızdaki kanın yanı sıra rektal kanamaya (anüs çevresindeki) da dikkat etmelisiniz.
Parlak kırmızı kanama hemoroitten gelebilir ancak bağırsak kanserinden de kaynaklanabilir.
Dışkınızdaki koyu kırmızı veya siyah kan, bağırsaklarınızdan veya midenizden gelebilir; endişe verici olabilir.
Ayrıca, tuvalete çıkmaktaki sıklığınızda normale göre bir değişiklik de fark etmeniz mümkün.
Veya bağırsaklarınızı gerektiği gibi boşaltmadığınızı ve yeterince sık gitmediğinizi hissedebilirsiniz.
İngiltere’deki Bağırsak Kanseri Vakfı, doktora gitmeden önce semptom günlüğü tutulmasını tavsiye ediyor.
Doktorlar, çeşitli bağırsak sorunlarına sahip çok sayıda farklı kişiyi ve semptomlarını bilirler. Dolayısıyla siz de konuyla ilgili rutinlerinizdeki değişiklikleri ve kanamalar hakkında bilgi vermekten çekinmeyin.
Bağırsak kanserine ne neden olur?
Kimse bağırsak kanserine tam olarak neyin sebep olduğundan emin değil. Ancak kanserin gelişimini daha olası hale getirebilecek bazı şeyler var:
Yaşlandıkça, kanser olma olasılığı artar. Bağırsakta da durum farklı değil. Çoğu vaka 50 yaş üstü yetişkinlerde görülür.
Bol miktarda kırmızı et ve sosis, pastırma, salam gibi işlenmiş etleri tüketmek.
Sigara içmek birçok kanser riskini artırmakta.
Çok fazla içki içmek.
Fazla kilolu ya da obez olmak.
Bağırsağınızda tümöre dönüşebilen poliplerin olması.
Kalıtsal mıdır?
Pek çok vakada bağırsak kanseri kalıtsal değil. Ancak 50 yaşından önce teşhis konmuş herhangi bir yakın akrabanız varsa doktorunuza söylemelisiniz.
Lynch sendromu gibi bazı genetik durumlar, insanların bağırsak kanseri geliştirme riskinin çok daha yüksek olduğu anlamına gelebilir. Ancak doktorlar bu durumu bilirse bunlar da önlenebilir.
Riski nasıl azaltabiliriz?
Bilim insanları, bağırsak kanserlerinin yarısından fazlasının daha sağlıklı bir yaşam tarzına sahip insanlar tarafından önlenebileceğini söylüyor.
Bu da daha fazla egzersiz yapmak, daha fazla lif ve daha az yağ tüketmek ve günde yaklaşık altı ila sekiz bardak su içmek anlamına geliyor.
Ama aynı zamanda, herhangi bir semptomla aile hekiminize gitmeniz ve önerilmesi durumunda kanser taramasını da kabul etmek önemlidir.
Nasıl test olurum?
Türkiye’de kalın bağırsak kanser taramaları; 50-70 yaş arasında kadın ve erkek nüfusa Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM), Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM), Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM) ve Aile Sağlığı Merkezlerinde (ASM) iki yılda bir ücretsiz olarak yapılıyor.
Sağlık Bakanlığı, 50-70 yaş arasında kişilere, her 10 yılda bir de kolonoskopi ile tarama öneriyor.
Ailede kalın bağırsak polipleri, kalın bağırsak kanseri, ülseratif kolit, Crohn Hastalığı ya da kalıtsal polipozis veya polipozis dışı sendrom öyküsü olan bireylerde ise 40 yaşından itibaren tarama yapılabiliyor.
Daha genç bir yaş grubundaysanız ve semptomlarınız varsa da aile hekiminize başvurmalısınız. Tek başınıza yapabileceğiniz test kitleri satın almamalısınız. Çünkü buradan çıkan sonuçlar kafa karıştırıcı olabilir.
Ne tür tedaviler var?
Bağırsak kanseri, özellikle erken teşhis edilirse tedavi edilebilir.
Tedaviler kişilere göre uyarlanabiliyor. Genetik testler, bireylerde uygulanacak tedavide değişiklik sağlayabilir.
Türkiye’de Sağlık Bakanlığı’nın aktardığına göre bağırsak kanserinde cerrahi, ilaç tedavisi (kemoterapi) ve ışın tedavisi (radyoterapi) gibi farklı tedavi seçenekleri uygulanmakta.
Kanserin farklı evreleri nelerdir?
Birinci evre kanser – Küçüktür, ancak yayılmamıştır.
İkinci evre kanser – daha büyüktür, ancak hala yayılmamıştır.
Üçüncü evre kanser – lenf düğümleri gibi bazı çevre dokulara yayılmıştır.
Dördüncü evre kanser – vücutta başka bir organa yayılarak ikincil bir tümör oluşturur.
KAYNAK: BBC TÜRKÇE
