Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, 2016’da kadınların yüzde 39,2’si obez, yüzde 69,3’ü şişman ve obez grubunda sınıflandırıldı.
Erkeklerde ise bu oran sırasıyla yüzde 24,4 ve yüzde 64 olarak gerçekleşti.
En fazla ölüme ve sakatlığa yol açan risk faktörleri bakımından yüksek vücut kitle endeksi Türkiye’de 2016’da ilk sıraya yerleşti. 2005’te ise ilk sırada tütün ürünleri yer alıyordu.
Dünyada durum ne?
1975’ten bu yana dünya çapında obezite üç kat arttı.
2016 verilerine göre, 18 yaş ve üstü 1,9 milyar yetişkin şişman, bunların 650 milyonu ise obez.
Yani yetişkin nüfusun yüzde 39’u şişman, yüzde 13’ü ise obez.
Dünya nüfusunun çoğunluğu, obezite ve şişmanlığa dayalı ölümlerin zayıflıktan kaynaklı ölümlerden daha fazla olduğu ülkelerde yaşıyor.
2016’da 5 yaş altı 41 milyon çocuk şişman veya obez grubunda yer aldı.
Aynı yıl 5-19 yaş grubunda ise 340 milyon kişi bu grupta yer aldı.
Fakat obezite önlenebilir bir durum.
Şişman ve obez ne anlama geliyor?
Şişmanlık ve obezite, vücutta sağlığı olumsuz etkileyebilecek düzeyde fazla yağ birikmesi olarak tanımlanıyor.
Yetişkinlerde şişmanlık ve obezite sınıflandırması için genel olarak kilo-boy oranını belirleyen vücut kitle endeksi kullanılıyor. Bu endeks, kilo cinsinden vücut ağırlığının metre cinsinden boyun karesine bölünmesi ile bulunuyor (kg/m2).
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, şişmanlık ve obeziteyi belirleyen rakamlar şöyle:
Yetişkinlerde vücut kitle endeksi 25 ve üstü olanlar şişman, 30 ve üstü olanlar obez olarak tanımlanıyor.
Ancak vücut kitle endeksi kaba bir ölçüt olarak ele alınıyor; zira şişmanlık derecesi kişiden kişiye değişebiliyor.
Obezite ve şişmanlığın nedenleri
Genel olarak obezite ve şişmanlığın temel nedeni, harcanan kaloriden daha fazla kalori alınmasıdır.
Dünyada fazla yağ içeren enerji yoğun gıdaların tüketimi artarken , hareket gerektirmeyen işlerin çoğalması, ulaşımdaki değişim ve kentleşme nedeniyle fiziksel aktivitede azalma oldu.
Beslenme ve fiziksel aktivitedeki bu değişim, kalkınma ve sağlık, tarım, ulaşım, kentsel planlama, çevre, hazır gıda üretimi, pazarlama ve eğitim gibi alanlarla bağlantılı çevresel ve toplumsal değişikliklerden kaynaklanıyor.
Şişmanlık ve obezitenin yol açtığı sağlık sorunları
Yüksek vücut kitle endeksi, bulaşıcı olmayan bazı hastalıklar için büyük bir risk faktörüdür:
kardiyovasküler hastalıklar (kalp ve damar hastalıkları ve inme/felç: 2012’de ölüm nedenleri arasında ilk sırada)
diyabet
kas-iskelet sistemi hastalıkları (özellikle osteoartriti: eklemlerde bozulmaya yol açan bir hastalık)
bazı kanserler (rahim duvarı, meme, yumurtalık, prostat, karaciğer, safra kesesi, böbrek ve bağırsak kanseri)
Yüksek vücut kitle endeksi bu hastalıklara yakalanma riskini de artırıyor.
Ne tür tedbirler alınabilir?
Yemek miktarı: Sağlıklı yetişkinlerin günde 2000 kalori tüketmesi tavsiye ediliyor.
Şekerli içeceklerin sınırlanması: DSÖ, şekerli içeceklerin tüketimi ve sağlığa etkileri konusunda dünya çapında önlemler alınması çağrısı yapıyor. Şekerli içeceklerin tüketimini azaltmak için özel vergi uygulanması, böylece obezite, tip 2 diyabet ve diş çürüklerinin azaltılması. Meksika, Fransa ve Macaristan’da şekerli içeceklere vergi uygulaması başlatıldı. İngiltere’de ise bu uygulamaya 6 Nisan’da başlanacak. DSÖ verileri bunun tüketimi azalttığını gösteriyor.
Etiket uygulaması: Gıdalarda besin değerlerini gösteren etiket kullanımının yaygınlaştırılması tavsiye ediliyor. DSÖ, paketlenmiş gıda ürünlerinin ön yüzünde toplam kalori, doymuş ve trans yağlar, şeker ve tuz içeriğine dair bilgi verilmesini öneriyor.
