Dersim İnşa Kongresi, 4 Mayıs 1937’de başlayan Dersim Katliamı’na ilişkin yazılı açıklama yaptı.
Açıklamada, “Ermeniler, Kürtler ve Dersimli Alevi Kürtler yüz yıla yayılmış soykırım yaşıyorlar. Dersim coğrafyasında yaşanan soykırımlar ‘Tertele wo veren’ (önceki tertele) 1. dedikleri 1915 Ermeni Soykırımı’yla başladı” denildi.
Katliama sürecine değinilen açıklamada, şu ifadelere yer verildi:
“Türkiye Cumhuriyeti Devleti resmi olarak kurulmadan önce Batı Dersim’e (Koçgiri) saldırılar başladı. Türkiye Cumhuriyeti, kurulduktan sonra ilk iş olarak 1926‘da Dersim’i ‘yok edilmesi gereken bir çıban’ ilan etti. Bu tanımla birlikte 1926’da Qoco (Koçuşağı) köylerinde, 1930‘ta Pulemuriye (Pülümür) köylerine ilk saldırıları başlattı. 25 Aralık 1935 yılında TBMM’de 2884 sayılı kanunla ‘Dersim’ adı değiştirilerek, Tun(Ç)el’i yapıldı. Dersim coğrafyası küçük parçalara ayrılarak, faklı illere dağıtıldı. 4 Mayıs 1937’de Bakanlar Kurulu’nun, ‘1937 Yılında Yapılan Tunceli Tenkil Harekatına Dair Bakanlar Kurulu Kararı’ adıyla alındı. ‘Gayet Gizlidir’ ibareli yarım sayfadan oluşan karar Tertele’nin resmi belgesidir. Emre göre; ‘Taş üstünde taş, gövde üstünde baş’ kalmayacaktı. ‘Tenkil Harekatı’ 12 Mayıs 1937 tarihinde başladı.”
Dersim’de iki yıl boyunca on binlerce insanın katledildiği ve binlerce insanın vagonlara bindirilerek batı illerine sürüldüğünün hatırlatıldığı açıklamada, şunlar belirtildi:
“Yüzlerce köy haritadan silindi. Kadınlara tecavüz edildi, kız çocukları ailelerinden kopartılarak ‘ganimet’ diye subaylara verildi. Seyit Rıza ve altı dava arkadaşı Elazığ Buğday Meydanı’nda idam edildi. Geride kalanlar ise ‘beyaz ölüm’ denilen acımasız asimilasyon programına tabi tutuldu. Türkiye Cumhuriyeti Dersim Soykırımıyla yüzleşmediği gibi, dili, kimliği, inancı, kültürü, insanı ve coğrafyası üzerinden soykırım uygulamalarını sürdürüyor.”
“Soykırımı engellemek ve geriletmek ancak etkin ve güçlü mücadeleye bağlıdır” vurgusunun yer aldığı açıklamada, katliamda yaşamını yitirenleri anma çağrısı yapıldı.
Açıklamada, devamla şu ifadelere yer verildi:
“Her Dersimli yüz yıllara yayılmış, 1937-38 yıllarında yaşananları kurbanların acılarını hissederek mücadeleye dört elle sarılmalıdır. Dersim‘in yeniden inşa edilmesi için mücadele etmelidir. Soykırımın içeride ve dışarıda tanınması için çalışmalıdır. Dersim İnşa Kongresi olarak; arşivlerin açılması, Seyit Rıza ve arkadaşlarının mezar yerlerinin açıklanması, Dersim adının iade edilmesi, toplu katliam yerlerine anıtların yapılması, Dersim dili ve inancı üzerindeki baskılara son verilmesinin öncelikli atılan adımlar olduğunu belirtiyoruz. Dünyanın her yerinde halkımızı Dersim’de saatler 19.37’i gösterdiğinde mum yakmaya, niyaz dağıtmaya, ‘Daye Daye’, ‘Xatırbe To Welat’ ağıtlarını söylemeye davet ediyoruz.”
