CHP Hukuk ve Seçim İşlerinden sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Muharrem Erkek, partisinin ‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’ modeli için yaptığı hazırlığa ilişkin konuştu.
Yol haritalarının CHP’nin 37. Olağan Kurultayı’nda açıklanan Cumhuriyetin 2. Yüzyılına Çağrı Beyannamesi olduğunu söyleyen Erkek, Beyannamenin ilk maddesinin güçlendirilmiş parlamenter sistem olduğunu belirtti.
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ni “Patronlu-Hiper Başkanlık Sistemi” olarak tanımlayan Erkek, önerdikleri sistemde cumhurbaşkanının sadece temsil görevi olacağını ifade etti.
CHP MYK ve Parti Meclisi’nde görüşülerek netleşecek güçlendirilmiş parlamenter sistem modelinin ana unsuru Almanya, İspanya’da da uygulanan “Yapıcı, kurucu güvensizlik oyu” olacağını kaydeden Erkek, “Bu bozmadan önce yapman gerekir ilkesi. İstikrarı sağlayan bir uygulama. Meclis çoğunlukla bir araya gelip başbakanı, hükümeti devirebilir. Bu yetkisi var ama önce yeni başbakan, hükümette uzlaşacak. Uzlaşırsa mevcudu düşürebilecek. Güçlendirilmiş parlamenter sistemde hükümeti kurmak kolay, düşürmek zor olacak” diye konuştu.
“Rehberimiz Cumhuriyetin 2. Yüzyılına Çağrı Beyannamesi”
CHP’li Erkek, Gazete Duvar’dan Nergis Demirkaya’nın sorularını yanıtladı.
Erkek, “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem modeli için çalışmaya başladınız. Bu çalışmanın çerçevesi nasıl olacak?” sorusuna şu yanıtı verdi:
“Bizim rehberimiz, yol haritamız partimizin 37. Olağan Kurultayı’nda genel başkanımızın kurultay katılımcıları ve tüm Türkiye ile paylaştığı Cumhuriyetin 2. Yüzyılına Çağrı Beyannamesi. Kurultayda oy birliği ile kabul edilen ve yapacaklarımızı gösteren 13 maddelik beyannamenin 1. maddesi de güçlendirilmiş parlamenter sistem. Vesayetten uzak, darbe hukukundan arındırılmış bir toplumsal uzlaşma ile getirmeyi vaat ettiğimiz bir sistem bu. İçinde yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı da var, hak ve özgürlükler de var. Bu kapsamda çalışmalarımız devam ediyor.”
Erkek, “Kimlerle nasıl bir çalışma yürütüyorsunuz?” sorusunu ise “CHP Parti Meclisi’nden siyaset bilimci ve hukukçu arkadaşların bulunduğu bir komisyon oluşturduk. Bu konuda yapılmış çok ciddi çalışmalar var. Anayasa hukuk ve siyaset bilimi hocalarının yayınladığı raporlar var. Hem raporlardan yararlanıyoruz hem de görüşmeler yapıyoruz. Biz Türkiye için yeni bir hükümet sistemi öneriyoruz ama bu dünyanın Almanya, Kanada, İngiltere, Japonya gibi birçok gelişmiş ülkesinde uygulanan bir sistem. O ülkelerin anayasalarını, uygulamaları inceliyoruz. Türkiye’nin de ciddi bir parlamenter sistem geçmişi var. Onları da değerlendiriyoruz” diye yanıtladı.
Erkek, Dünyada gelişmiş ülkelerde uygulanan başkanlık sistemlerinin de olduğunun hatırlatılması üzerine şu değerlendirmede bulundu:
“Türkiye’de bugün AK Parti Genel Başkanı, Cumhurbaşkanlığı örtüsü altına saklanarak, otoriter bir sistem inşa etti. Aslında bu sistemin adı Patronlu-Hiper başkanlık Sistemi. Yani tam anlamıyla bir tek adam sistemi. Ama adını Cumhurbaşkanlığı sistemi koydular. Neden? Çünkü bizde Cumhurbaşkanlığı yüce bir makamdır. Cumhurbaşkanlığı örtüsü altında her istediklerini yapıyor, millete de hesap vermiyorlar. Bu sistemde cumhurbaşkanı, bakanlar, yani yürütme organı kime hesap veriyor?”
“Güçlendirilmiş parlamenter sisteminde güçlendirme ile neyi kast ediyorsunuz?” sorusunun yöneltildiği Erkek, “Parlamenter sistemin doğası hükümetin parlamento içinden çıkması ve parlamentoya sorumlu olması. Biz bu sorumluluğu, örneğin gensoruyu “yapıcı-güvensizlik oyu” dediğimiz bir düzenleme ile birlikte ele alıyoruz. Almanya, İspanya’da bu uygulanıyor. Yapıcı, kurucu güvensizlik oyu. Yani bozmadan önce yapman gerekir ilkesi. İstikrarı sağlayan bir uygulama. Meclis çoğunlukla bir araya gelip Başbakanı, hükümeti devirebilir. Bu yetkisi var ama önce yeni başbakan, hükümette uzlaşacak. Uzlaşırsa mevcudu düşürebilecek. Tamamen istikrarı sağlayacak bir sistem. Güçlendirilmiş parlamenter sistemde hükümeti kurmak kolay, düşürmek zor olacak. Ayrıca önemli bir denge denetleme mekanizması olacak. Başkanlık sistemlerinde kutuplaşma da çok fazla. ABD’de dahi bunu görebilirsiniz. Güçlendirilmiş parlamenter sistemde ise uzlaşma, diyalog, istişare daha güçlüdür. O nedenle kutuplaşma ve ayrışma daha azdır. Yürütme erki, hükümet önemli kararları birlikte istişare ile alır bugünkü sistemde ise bir kişi alıyor. Bu sisteme sistem demek dahi çok zor” diye konuştu.
Erkek “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistemde Cumhurbaşkanının konumu, yetkisi ne olacak?” sorusunu ise şu şekilde cevapladı:
“Literatürde parlamenter sistem, başkanlık, yarı başkanlık sistemleri bellidir. Parlamenter sistemde cumhurbaşkanı temsil noktasında görev yapar. Yasaları onaylamak, yayınlamak gibi. Ama yetki, icra ve sorumluluk başbakan ve bakanlarda olur. Nasıl seçileceği ile ilgili de dünyada farklı örnekler var. Önemli olan Cumhurbaşkanı devletin sigortası olacak yeni sistemde. Tarafsız ve bağımsız, anayasa yeminine sadık şekilde gerçek anlamda devleti ve milleti, 83 milyonu temsil edecek. Devlet organları arasında bir uzlaşmazlık olduğunda devletin sigortası olarak devreye girecek. Ama en önemlisi sadece temsil noktasında bir görevi olacak. Siyasi bir parti içinden gelebilir ama o bağı kesecek.”
Erkek “İktidar cephesinden parlamenter sistemin koalisyon ürettiği, darbelere neden olduğu, yönetsel zorluklar, krizler yarattığına dair eleştiriler gelmeye başladı. Bu argümanlara yanıtınız ne olur?” sorusuna da “Bugün koalisyon yok mu? Türkiye’yi bugün AKP, MHP yönetiyor. Darbe, darbe teşebbüsleri de sistemden çok demokrasi kültürü, demokrasinin tüm kurul ve kurallarının oturmayışı ile ilgili. Bugün dünyada güçlendirilmiş parlamenter sistemlerle yönetilen ülkelere bakın bir de başkanlık türü sistemlere bakın. Kişi başına düşen gelir, demokrasi standartlarının yüksekliği, hukukun üstünlüğü, mutluluk sıralamalarına bakın. İlk sıralarda hep parlamenter sistemle yönetilen ülkeler var. Bir de Hiper-patronlu başkanlık sistemi ile yönetilen ülkelere, bizim durumumuza bakalım. Her geçen gün yoksullaşıyoruz. Bu sistemle devam ettiğimiz sürece bu yoksulluk ve işsizlik daha da büyüyecek” diye yanıt verdi.
