Kent merkezlerinin düşmesi halinde Afganistan’dan ülke dışına özellikle de Türkiye’ye yönelik göçün artıp artmayacağı merak konusu.
Independent Türkçe’den Ali Kemal Erdem, Afganistan’daki son durumu ve olası göçü, Türkiye’de yaşayan Afganistanlı akademisyen Lal Muhammed Lame ile konuştu.
Afganistan’ın kuzeyinde doğan Lame, ilk öğretimi doğduğu kent Samangan’da, liseyi ise Mezar-ı Şerif’te bitirdi.
Mezar-ı Şerif’te bulunan Balkh Üniversitesi Hukuk ve Siyaset Bilimi Fakültesi’nden mezun olan Lame, daha sonra Mevlana Celaluddin Mohammad Balkhi adlı özel üniversitede araştırma görevlisi olarak çalıştı.
2013 yılında Türkiye bursları kapsamında yüksek lisans eğitimi için Türkiye’ye gelen ve Uludağ Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Ortadoğu programında doktora yapan Lame, göç konusunda da çalışmalar yapıyor.
Özbekçe dilinde yayın yapan “Aybek Kozgusi” gazetesinin kurucusu olan Lame, zaman zaman Afganistan kanallarında ülkede barışın nasıl sağlanabileceği konusundaki oturumlara katılıyor.
“Taliban, tüm ülkeyi ele geçirse bile hakimiyet kurması zor, savaş sürer”
Afganistan’daki gelişmeleri tanıdıkları vasıtasıyla yakından takip eden Lame, halen Şibirgan, Sarepul, Herat, Kandahar, Samangan gibi birçok ilde Taliban ile Afganistan güvenlik güçleri ve yerel silahlı gruplar arasında şiddetli bir savaşın sürdüğünü söyledi.
Lame, Taliban’ın tüm Afganistan’ı ele geçirse dahi hakimiyetini korumasının zor olduğunu ve ülkedeki iç savaş ile karmaşanın süreceğini öne sürdü.
Akademisyen ve gazeteci Lame, Türk kamuoyunda merak edilen soruları cevapladı.
“Türkiye’ye göç talebinde artış yaşandığını söylemek yanlış olmaz”
Afganistan’dan Türkiye’ye göçte bir artış var mı?
Afganistan’dan Türkiye’ye göçte 2014’ten itibaren artış yaşanmıştır. Afganistan halkı 40 yıldır savaş halinde. Son yıllarda savaşla beraber artan işsizlik ve kuraklık bu göçü tetiklemiştir. Türkiye’ye göç etme talebinde artış yaşandığını söylemek yanlış olmaz.
“Türkiye’ye gelmek için yola çıkanlar bulunuyor”
Yeni göçler olacak mı?
Birincil ve hatta Afganistan’dan yola çıkıp şu an İran’da olan bazı kaynaklara göre, Türkiye’ye gelmek için yola çıkan ve sınırdaki denetimlerin azalmasını bekleyen insanlar bulunmakta. Son günlerde Türkiye-İran sınırındaki sıkı denetimlerden dolayı yoldan geri dönen ve İran’da beklemekte olan insanlar var.
“Kaçmak isteyenlerin çoğu Türkiye’ye gelmek istiyor”
Afganistan’dan kaçmak isteyenlerin ilk tercihi hangi ülke olur?
Afganistan’da savaş ve güvensizliğin artması ile insanlar kendilerini ülkeden çıkma çabası içine girdi. Komşu ülke Pakistan ve İran’daki ekonomik durum ve işsizlik onlar için artık cazip gelmiyor. Ayrıca İran ve Pakistan’da yeterince Afgan mülteci bulunuyor. Bu ülkeler bundan fazla göç yükü kaldıramayacaklarını açıkladı. Orta Asya ülkeleri zaten göç kabul etmiyor. Dolayısıyla ülkeden kaçmak isteyenlerin çoğu Türkiye’ye gelmek istiyor.
“Türkiye’de inşaat, çobanlık gibi işlerde iş bulma imkanı var”
Türkiye, Afgan göçmenler için neden tercih edilir bir ülke oldu?
Bunun birçok nedeni veya tercih sebebi olabilir. Birincisi Türkiye diğer bahsettiğim ülkelere göre ekonomik ve iş imkanları açısından daha iyi konumda. Diğer önemli neden ise Türkiye’den Avrupa ülkelerine geçme imkanı bulunmaktadır. Üçüncü sebep ise Türkiye’de daha önce Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği ofisleri ülkeye giriş yapanların kaydını yapmaktaydı. Son dönemlerde kayıt işlemlerini Göç İdaresi Genel Müdürlüğü devralmak durumdadır. Sonuç olarak insanlar bu idarelere başvurularını yaparak ABD, Kanada, Avustralya gibi üçünce ülkelere yerleştirme işlemi yapılıyor. Bunlara ek olarak çalışmak için gelenler de Türkiye’de inşaat sektörü, çobanlık gibi ağır işlerde iş bulma imkanları bulunmaktadır.
“Bir kısmı burada kalmak istiyor, bir kısmı Avrupa’ya gitmek”
Gelenler burada mı kalmak istiyor?
Gelenlerin çoğu ailelerine ekonomik destek sağlamak için ve bir kısmının da savaş bölgelerinden can güvenlikleri tehlikede olduğundan geldiği bilinmektedir. Gelenlerin bir kısmı burada kalmak isterken, diğer bir kısmı ise Avrupa’ya ulaşmak için gelmektedirler.
“Yeni göç dalgasında önemli bir kesim elitler”
Gelenler genellikle genç erkekler. Diğer kesimlerden de gelecek olacak mı?
Afganistan’da etnik gruplar fark etmeksizin savaştan etkilenen herkes önce Türkiye’ye ve oradan da Avrupa’ya gitmek istiyor. Bunların çoğunu da genç erkeklerden oluşturmaktadır. Son 20 yılda Afganistan’da yeni elit bir nesil yetişti. Öğretmen, yazar ve gazeteci, daha demokratik anlayışlara sahip kadın ve erkekler. Bunlar Taliban tarafından ciddi tehdit olarak algılanmaktadır. Taliban kontrol ettiği bölgelerde kendi görüşlerine karşı çıkanları katletmektedir. Dolayısıyla yeni göç dalgasında önemli bir kesmi bu elit gruplardan insanlar oluşturmaktadır.
Taliban ilerleyişi sürerse göç artar mı?
Verilen rakamlar, göçün arttığını göstermekle birlikte Taliban’ın ilerleme kaydetmesiyle bu rakamın daha da yükseleceği yönünde endişeler de artmaktadır.
“Türkiye’deki tartışmalardan az çok haberdarlar”
Afgan halkı Türkiye’deki sığınmacı tartışmalarından haberdar mı?
Son aylarda Türkiye’de göç tartışmasının artmasıyla alakalı olarak Afganistan gazetelerinde ve sosyal medyada paylaşılan haberlerden dolayı az çok haberdarlar. Fakat savaş bölgesinde kalan Afganlar kaçmaktan başka bir çare bulamadıkları için tehlikeli yollara çıkmaktadırlar.
“Afganların ABD yardımıyla geldiğine dair iddiaları doğru bulmuyorum”
Türkiye’de bir kesimde Afganların ABD yönlendirmesiyle Türkiye’ye geldiği yönünde kanaat var. Bu iddia doğru mu?
ABD yardımlarıyla ülkeyi terk ettiklerine dair bir bilgi daha yok. Bu konuda söylenen sözlerin doğru olduğunu düşünmüyorum.
ABD’nin veya Afganistan’daki Türk yetkililerinin Türkiye’ye gidilmesi yönünde bir teşviki var mı?
Mevcut Türk yönetiminin veya ABD’nin Afganistan’da Türkiye’ye gidilmesi yönünde umut veren bir söylemi olmadı. Ancak son günlerde ABD yetkililerinden “Afganlar, İran üzerinden Türkiye’ye gidebilir” söyleminin göç hareketlerine etkisi olabilir.
“Kuzey bölgesinden göç yaşanması muhtemeldir”
Taliban, nereleri ele geçirse göç daha da artar?
Taliban zaten Afganistan’ın hemen hemen tüm kara yollarını ve önemli gümrük kapılarını ele geçirmiş durumda. Taliban’ın en çok hedef aldığı kuzey bölgesinden göç dalgası yaşanması muhtemeldir.
“Taliban ile siyasi çözüm sağlanmazsa risk var”
Türkiye’nin Kabil Havalimanı’nın güvenliğini almasının nasıl bir etkisi olur?
Türkiye’nin, Kabil Havalimanı’nın güvenliğinin sağlanması ve yönetilmesi son NATO zirvesinde gündeme geldi. Türk yetkililer, buna sıcak bakmakta. Şu ana kadar Taliban yetkilileri, Türkiye’nin, Afganistan’da asker bulundurmasına karşı çıkıyor. Eğer Türkiye ve Taliban arasında siyasi çözüm sağlanırsa tabi hem Kabil Havalimanı hem Kabil şehri güvenliği açısından ayrıca Afganistan’ın dış dünyaya bağlanması açısından bu hayatı öneme sahiptir. Eğer Türkiye ve Taliban arasında siyasi çözüm sağlanmaz ise bu risk her zaman mevcuttur.
KAYNAK: INDEPENDENT TÜRKÇE – ALİ KEMAL ERDEM
