Asgari ücret Ocak 2022-Aralık 2023 arasındaki son 24 ayda sadece 1 kez açlık sınırının üzerine çıktı. Asgari ücret son 19 senede ise sadece 8 ay dört kişilik bir ailenin gıda harcamasına yetti.
Asgari ücret 2024 yılında 17 bin 2 TL oldu. Böylece asgari ücret son iki senede tam olarak 4’e katlandı. 2022 başında 4 bin 253 lira olan asgari ücret yüzde 300 artış gösterdi. Ancak bu artış nominal. Yani bu hesapta enflasyon dikkate alınmıyor.
Oysa gıda ve kira başta olmak üzere halkın giderlerine de sürekli zam geliyor. Asgari ücret Ocak 2022-Aralık 2023 arasındaki son 24 ayda sadece bir kez açlık sınırının üzerine çıktı. Bu 23 ay boyunca dört kişilik bir ailenin karnının doymaması demek.
Ocak 2024’te asgari ücretin yeniden açlık sınırının üstüne çıkması bekleniyor. Ancak beklentiler bunun sadece iki üç ay süreceği yönünde. Sonra tekrar açlık sınırının altına düşecek.
Zaten Ocak 2005’ten bu yana son 19 senede, yani 228 ayın sadece 8 ayında asgari ücret açlık sınırını aştı. Kalan 220 ayda asgari ücret dört kişilik bir ailenin gıda harcamasına yetmedi. Açlık sınırı hesabını yapan da Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (TÜRK-İŞ).
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan 1 Ocak 2024’ten itibaren geçerli aylık net asgari ücretin 17 bin 2 lira olacağını açıkladı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da “2024 yılında asgari ücret yüzde 49 artışla net 17 bin 2 Türk lirası olarak uygulanacaktır. Ülkemize ve milletimize hayırlı olsun” açıklaması yaptı. Bu miktarın 700 lirası asgari ücret desteği olarak karşılanacak.
Peki, açlık sınırı ve yoksulluk sınırı AK Parti iktidarında nasıl değişti? Bir ailenin aç kalmaması için aylık mutfak masrafı ne kadar?
AK Parti iktidarında son yıllara kadar asgari ücrete senede bir defa zam yapılırken hızla yükselen enflasyonun etkisiyle 2022 ve 2023 ortasında da zam geldi.
Yetkililer, yapılan son zammın ardından 2024’te asgari ücrette ara artış olmayacağını duyurdu. Ancak işçi tarafı yüksek enflasyon nedeniyle şimdiden ara zam için bastırmaya başladı.
Henüz Ocak 2024 açlık ve yoksulluk sınırı verileri yok
TÜRK-İŞ son olarak kasım ayına ilişkin açlık ve yoksulluk verilerini açıkladı. Aralık ayı da bu hafta açıklanacak. Ocak 2024 verileri ise ocak sonunda ortaya çıkacak. Bundan dolayı zamlanan asgari ücreti açlık sınırı ile kıyas etmek için bir ay daha beklemek gerekecek.
Bundan dolayı hesap ve analizler Aralık 2023’ü kapsıyor. Buna göre Aralık 2021 ile Aralık 2023 arasında aylık net asgari ücret 2 bin 826 liradan 11 bin 402 liraya yükseldi. Bu da son iki senede yüzde 303 artış demek. Ocak 2022 ile Ocak 2024 arasındaki artış da tam yüzde 300. Yani son iki senede asgari ücret dörde katlandı.
TÜRK-İŞ’in Kasım 2023 için açıkladığı açlık sınırı 14 bin 26 TL oldu. Peki, açlık sınırı ne anlama geliyor? Açlık sınırı; “Ankara’da 4 kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı” demek. Buna konut, giyim, faturalar, eğitim, sağlık ve ulaşım gibi diğer masraflar dahil değil.
Aralık 2021-Aralık 2023 arasında açlık sınırı sadece bir kez asgari ücretin üzerine çıktı. O da Ocak 2022 sadece 3,5 liralık bir fazlalık. Zaten o ay için asgari ücretin açlık sınırına oranına bakıldığında yüzde 100,1. Yani, kıl payı bir geçiş. Geri kalan 23 ayda ise asgari ücret 4 kişilik bir ailenin gıda harcamasına yetmedi.
Asgari ücretin açlık sınırına daha uzun bir dönemde incelendiğinde 2016 başından itibaren ciddi bir iyileşme dikkat çekiyor. Ancak son yıllarda enflasyonun rekor kırması ile birlikte iniş çıkışlar başlıyor. Yani ocak ve temmuz ayında asgari ücret artınca bir iyileşme sağlansa da birkaç ay içinde hemen bu oran ciddi geriliyor.
Ocak 2005-Aralık 2023 dönemini kapsayan 228 ayın sadece 8 ayında asgari ücret açlık sınırını aştı. Asgari ücret 2019 başında bin 603 liradan 2 bin 21 lira çıktı. Bu ayda açlık sınırı ise 2 bin 14 lira oldu. Böylece 2005 başından bu yana ilk kez asgari ücret açlık sınırını aşmış oldu. Buna rağmen “yeni ekonomi modeli” döneminde en kötü oran da görüldü. Haziran 2022’de asgari ücretin açlık sınırına oranı yüzde 66,6 oldu. Bu oran Ocak 2005’te yüzde 67,3 idi.
Ocak 2024’te asgari ücretin açlık sınırının üzerinde olmasına kesin gözüyle bakılıyor. Mart veya nisan ayında ise asgari ücret yeniden açlık sınırının altına düşebilir. Merkez Bankası’nın iyimser enflasyon beklentisi bile dikkate alındığında asgari ücretin açlık sınırının altına düşmesi bekleniyor.
Asgari ücret yoksulluk sınırının üçte birini bile karşılamıyor
TÜRK-İŞ’in tanımına göre yoksulluk sınırı ne demek? Ankara’da yaşayan 4 kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcamasının yanı sıra konut (kira, elektrik, su, yakıt), giyim, ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamalarının toplam tutara yoksulluk sınırı adı veriliyor.
Asgari ücretin yoksulluk sınırına oranı 2005 başında yüzde 20 seviyesindeydi. Yani, asgari ücret 4 kişilik bir ailenin temel ihtiyaçlarının sadece beşte birine yetiyordu. 2018 yılında bu oran yüzde 30 seviyesine çıktı. 2021 başında yüzde 33 ile en yüksek oran görüldü. 2023 sonunda yüzde 25’in altına indi.
