Toplanan vergi ise öngörülenden 43 milyar daha fazla oldu. Ancak vatandaşa, esnafa verilen destekler bu ‘ekstra gelirin’ bile altında 13 milyar seviyesinde kaldı.
Geçen yıl tüm dünya ülkeleri vatandaşlarına esnafına yönelik koronavirüs paketleri açıkladı. Vergiden, ödemelere kadar birçok başlıkta can suyu olacak adımlar atıldı.
Türkiye’de ise süreç ağırlıklı olarak kredi seferberlikleriyle yürütüldüğü için yetersiz destek eleştirileri yöneltildi. Disk-Ar’ın verilerine göre gelişmiş ülkeler pandemide nakit destek olarak milli gelirlerinin ortalama yüzde 12.7’sini ayırırken Türkiye’de bu oran yüzde 1.1’de kaldı.
Vakit harcama ve gelir desteklerinde de Güney Afrika, Endonezya gibi ülkelere bile ulaşılamadı. Buna karşılık salgında devletin geliri tahmin edilenin de üstüne çıktı. 2019 bütçesinde 956 milyar TL öngörülen gelir hedefi 1 trilyon lirayı aştı.
Beklentilerin 43 milyar TL üstünde vergi toplandı. Ekonomideki sıkıntılara salgının gerekçe gösterildiği süreçte desteklerin ise 13 milyarda kalması Türkiye’yi dünyadan ayıran tabloyu ortaya koydu.
Türkiye, 2020 yılı bütçesini yüzde 5 büyüme hedefine göre pandemi yokken hazırlamıştı. Bu büyüme hedefine göre 784,6 milyar lirası vergi olmak üzere toplamda 956,6 milyar para toplanacaktı.
Pandemi geldi ve 2020 yılı büyümesi yüzde 1.0 seviyelerine düşerken toplanan vergi hedefin 48,5 milyar lira üzerine çıkarken, toplam gelir hedefi de 72,9 milyar lira daha fazla oldu.
Pandemiye rağmen hedefinin 72,9 milyar lira üzerinde para toplayan Türkiye yine pandemide vatandaşlarına nakit destekte dünya ülkeleri arasında sondan ikinci olarak kaldı.
Bütün dünyada yaşanan pandemi nedeniyle ülkeler bir kısım vergi gelirlerinden vazgeçerken, vatandaşlarına da nakit ve nakit dışı destek paketleri açıkladılar. Türkiye ise pandemi öncesi açıkladığı 2020 yılına ait büyüme, istihdam gibi temel değerlerde tutturmamasına karşılık gelir tarafında hedeflerin de üzerine çıktı.
Bütçede toplam gelir hedefi 956 milyar 588 milyon lira iken toplanan gelir 1 trilyon 029 milyar 493 milyon liraya ulaştı. Hedeflenen bütçe gelirinin tam 72 milyar 906 milyon lira daha fazlası gelir toplanmış oldu.
Vergi gelirlerinde de 784,6 milyar hedefin 48,6 milyar lira daha fazlası toplanmış oldu. Hedefin üzerinde vergi toplanan başlıca alanlar ise şu kalemler: 1-Kurumlar vergisi 15,6 milyar daha fazla; 2-Dahilde alınan KDV 13,7 milyar hedefin üzerinde; 3-ÖTV 32,1 milyar daha çok toplandı; 4-İthalat vergisi de hedefin 5,9 milyar lira daha fazlası alındı.
Böylece bütçesinde pandemiye rağmen hedefin üzerinde para toplayan ülke olarak -hem büyümede hem de istihdamda geride kalmamıza rağmen- bunu başarmış ülke olduk. Ama nakit destek dağıtımında Türkiye, GSYH’nın yüzde 1,1’i ile Meksika sonrası sondan ikinci oldu.
Karar’ın haberine göre 2020 yılında Merkezi Bütçede hedeflediği gelirden 72,9 milyar lira fazla toplamasına rağmen pandemi harcamalarını işçilerin biriktirdiği işsizlik fonundan yaptı. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk, iki hafta önce yaptığı açıklamada Sosyal Koruma Kalkanı ödemelerinin 52,7 milyar liraya ulaştığını açıkladı.
Yapılan ödemelerin yüzde 84’ü İşsizlik Fonundan, yüzde 12’si Hazine’den ve yüzde 4’ü de vatandaşlara dağıtılan İBAN üzerinden toplanan bağışlardan gerçekleşti. Hazine’nin 2020 yılında hedeflediği gelirden 72,9 milyar lira fazla toplamasına rağmen, yapılan doğrudan yardım hanelere yapılan bir seferlik 1000 liralık nakdi destek ödemesi oldu.
Kalan ödemeler ise kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği başta olmak üzere İşsizlik Fonu kaynaklarından gerçekleşti. Bütçeden yapılan pandemi nakit desteği bu derece düşük kalmasına rağmen giderlerde de hedefin 106,8 milyar üzerinde harcama yapıldı. Hatta bütçeden faiz dışı harcama hedefi 111.7 milyar lira daha yüksek gerçekleşti.
Bu yüksek giderlerin dağılımına bakıldığında da şu kalemler çıkıyor:
“1- Personel gideri 5,3 milyar lira daha yüksek; 2-Mal ve Hizmet alım gideri 20,9 milyar lira hedefin üzerinde; 3- Transfer harcaması 46,9 milyar lira (21,9 milyar lirası SGK açığına) daha fazla; 4- 36,3 milyar lira da sermaye giderlerinde hedefin üzerinde harcama gerçekleştirildi.”
