Bağımsız ekonomistlerden oluşan Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) , yıllık enflasyonun yüzde 82,81 olduğunu açıklarken, devlete bağlı Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), yıllık enflasyonu son yüzde 36,08 seviyesinde açıkladı. Bu, son 19 yılın en yüksek oranı.
Şimdi herkesin merak ettiği ise zam dalgasının sürüp sürmeyeceği.
Özellikle gıda ve elektrik, doğalgaza yapılan zamlar sıradan vatandaşların hayatını birebir etkiliyor.
Independent Türkçe’den Ali Kemal Erdem, bu üç alanda da önümüzdeki süreçlerde nasıl bir seyir olabileceğini bu sektörleri yakından takip eden isimlere sordu.
“Üretici fiyat artışı mutlaka gıda enflasyonu olarak bir iki ay içinde raflara yansıyacak”
Gıdada TÜFE’nin yüzde 27’den yüzde 43’e çıktığını, ÜFE’nin ocakta yüzde 79, sadece tarımda bile yüzde 64,8 olduğunu hatırlatan Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Remzi Baki Suiçmez, Independent Türkçe’ye şu değerlendirmeyi yaptı.
“Yurt içi üretici fiyat endeksinin yüzde 64’e çıktığı bir yer de tarımsal gıda enflasyonunun da yüzde 43,80 olduğu yerde bu üretici fiyat artışı mutlaka gıda enflasyonu olarak bir iki ay içinde raflara yansıyacak. Rakamlar bunu söylüyor.”
“Artan fiyatlardan dolayı çiftçi yeterli gübre kullanamadı bu da rekolte düşüşü demek”
Gıda fiyatlarına etki eden maliyet unsurlarını da açıklayan Suiçmez, gübreye gelen zammın enflasyon verisinde yüzde 71, ancak dövizdeki yükselişle birlikte yüzde 300 ila 500 olduğunu söyledi.
Gübredeki artışlarda bir zayıflama olmadığını söyleyen Baki Remzi Suiçmez, “Yüzde 300 arttı diyelim ama indirim, yüzde 30 şekilsel oldu. Böylesi bir ortamda kuraklık etkisi de halen sürüyor” dedi ve ekledi:
“Örneğin geçen yılki yağışlara göre yüzde 32 artış olsa da yıl ortalamasına göre yüzde 21 azalma var. Yani tarımsal kuraklık devam ediyor.
Gübre fiyatlarındaki artış nedeniyle çiftçi ilk ekimde yeterince gübre kullanmadı. Bu rekolte düşüşü demek. Rekolte düşüşü demek otomatikman gıda talebinin yurt dışından daha yüksek fiyatla karşılanması anlamına geliyor.”
“TMO, zaten zararına aldığı ekmeklik buğdayı daha pahalıya satacak”
Temel besin kaynağı ekmek de artan buğday fiyatlarından direkt etkileniyor. Suiçmez’e göre bu artışlar devam edebilir.
Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO), geçen yıl buğdaya ton başına 2250 lira açıkladığını ancak serbest piyasada buğdayın fiyatının beş bin liraya çıkması üzerine içeriden yurt dışında buğday ve arpa ihalelerine girdiğini hatırlatan Suiçmez, şunları söyledi:
“TMO, geçen yıl görev zararı yaparak yurt dışından 4700 liraya alarak 2 bin 625-2 bin 675 lira arasında sanayiciye sattığı buğdayı Ocak 2022’de 3 bin 225 ile 3 bin 275 arası satacağını söylüyor. Yani daha pahalıya satacak. Böylesine bir ortamda bu da daha fazla zam olarak çıkacak karşımıza.”
“Çiğ sütün litresine verilen 4.70 liranın da artması gerekiyor”
Suiçmez, artan yem fiyatlarının süt üreticilerinin de maliyetlerini karşılayamaz hale getirdiğini aktardı.
Çiğ sütte litre başına 4,70 liranın da mutlaka yeniden arttırılması gerektiğini kaydeden Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı, hayvancılık sektöründe de ciddi fiyat artışlarının beklendiğini aktardı.
“Artan mazot fiyatları üretimin her aşamasına yansıyor”
Mazotun fiyatının 9,86 liradan 12,80 TL’ye çıktığını hatırlatan Suiçmez, ÖTV (Özel Tüketim Vergisi) boyutuyla birlikte bunun çiftçinin traktörünü, tarımsal ilaçlama araçlarını daha pahalıya kullanması anlamına geldiğini kaydetti.
Suiçmez, “Bu aynı zamanda soğuk hava depolarından, gıda tedarik zincirinde kullanılan makinelerin maliyetinin artışı demek. Halen çifçiden mazotta özel tüketim vergisi alınmaması yoluna gidilmedi” şeklinde konuştu.
“Destekler yetersiz, gıda fiyatlarındaki artış sürecek”
Tarım ve Orman Bakanlığı’na ayrılan bütçenin ve çiftçiye verilen desteklerin de çok yetersiz olduğunu ifade eden Suiçmez, “Gıda fiyatlarındaki artış sürecek. İndirim olmayacak. Yeni üretin sezonu marttan, nisandan sonra. Duruma göre, o koşullara göre belki bir iyileştirme olabilir ama gıda enflasyonunda düşüş beklemiyoruz” dedi.
“Elektriğe yapılan zammın enflasyonu azdırırıcı etkisi var”
Yılbaşı günü açıklanan yeni elektrik ve doğalgaz zamları da gündemi değiştirdi. Peki elektrik ve doğalgaza yeni zam bekleniyor mu ve yapılan zamların etkisi ne olur?
Elektrik Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Üyesi Mehmet Özdağ, elektrikte sadece evlere zam gelmediğini ve ticarethanelere yüzde 125, sanayiciye yüzde 125 ile yüzde 130 arası, tarlasını, bağını bahçesini sulayan çiftçiye de yüzde 92 zam geldiğini hatırlattı.
Independent Türkçe’ye konuşan Özdağ, “Bunun enflasyonu azdırma etkisi yüksek. Bugün enerjinin değmediği ne var? Yani tarlanda bağında bahçendeki bir tarımsal ürünü sulamadan tut onu bir yer nakletme her alanında enerjiyi kullanıyorsun” açıklamasını yaptı.
Özdağ’a göre yapılan zam ile hayatın olağan akışına müdahale edildi ve bu fiyat artışlarının normalleştirilecek hiçbir tarafı yok.
Bu durumun herhangi bir gerekçeyle izah edilemeyceğini söyleyen Mehmet Özdağ, “Yani buradan hani şimdi yok şu fiyat arttı, yok yağmur yağmadı gibi gerekçeler bu fiyat artışlarının gerekçesi olamaz, olmamalı. Dolayısıyla bu kadar olağanüstü elektrik zammı sadece elektrik zammı değildir. Yani bu bütün kesimlerde vatandaşın cebinden, boğazından kesip bir avuç özel sermaye şirketine sermaye aktarımıdır” dedi.
“Doğalgazda konutlara %58-60 orannda zam yapılması ihtiyacı var”
Eski BOTAŞ Doğalgaz Daire Başkanı ve enerji uzmanı Arif Aktürk ise yapılan doğalgaz zammına karşın artan alım maliyetinden dolayı halen konutlara uygulanan tarifede yüzde 58-60 oranında bir zam yapılması ihtiyacı olduğunu söyledi.
Aktürk’e göre bu zammın yapılıp yapılmaması, bir erken seçimin olup olmayacağıyla bağlantılı.
Aktürk, elektriğe gelen zammın ekimde yapılması planlanırken bekletilerek ocakta açıklandığını söyledi.
Son doğalgaz zammı ile belli bir tüketimin üzerinde sanayicinin yüzde 50 daha pahalı kullanacağını söyleyen enerji uzmanı, bu tür gizli zamların da faturaları iyice kabartacağını kaydetti.
“Sanayiciye yapılan elektrik, doğalgaz zamları vatandaşa yansıyacak”
Kendisi de sanayici olan CHP Kocaeli Milletvekili Tahsin Tarhan da konutlara gelen elektrik ve doğalgaz zamlarının vatandaşın hayatını olumsuz etkilediğini yineledi.
“Ancak asıl büyük zamların sanayiciye yapıldı” diyen Tarhan, “Bu da ister istemez üretim maliyetlerine yansıyacak bu da maalesef vatandaşlara yeni zamlar olarak dönecektir. Sanayiciye yapılan aşırı zam aslında tüketiciye gizli zamdır” değerlendirmesinde bulundu.
KAYNAK: INDEPENDENT TÜRKÇE – ALİ KEMAL ERDEM
