İngiltere’de yayımlanan Financial Times (FT) gazetesinin, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) net rezervlerinin kısa vadeli borçlanma ve swap işlemleri dışarıda tutulduğunda açıklanan rakamların çok daha gerisine düştüğüne yönelik haberi büyük ses getirdi.
FT’deki haberde, “Kendi hesaplamalarımız, rezervlerin 25 Mart’tan bu yana alışılmadık bir hızla artan kısa vadeli dış borçlanma ve swap işlemleriyle desteklendiğini gösteriyor. Bu swap işlemleri dışarıda tutulduğunda net rezervlerin 16 milyar doların altında olduğu gözüküyor” denildi.
Gazeteye göre analistler Türkiye’nin piyasalarda olası bir krize karşılık verecek finansal savunmasının yeterli olmadığından endişeleniyor.
FT, konuyu Merkez Bankası’na da sorduklarını aktarıyor ve “Merkez Bankası gönderdiği yazılı cevaplarda ilk kez döviz rezervlerinin swap işlemlerinden etkilenmiş olabileceğini ifade etti. Ancak bu işlemlerin tamamen uluslararası normlara uygun bir şekilde yapıldığını da vurguladı” diyor.
Net döviz rezervi 28,4 milyar dolar
Diğer yandan Merkez Bankası’nın dün açıkladığı verilere göre geçen hafta sonu itibarıyla net döviz rezervleri 28,4 milyar dolar olarak gerçekleşti.
Bir önceki hafta açıklanan net rezerv tutarı 27,9 milyar dolar seviyesindeydi.
Brüt rezervler ise 162,4 milyar dolar olarak açıklandı.
Brüt rezervler: Bankaların Merkez Bankası’nda tuttukları döviz mevduatlar ile yabancı para cinsi zorunlu karşılıklar gibi kalemlerini de kapsayan tutar.
Net rezervler: Merkez Bankası’nın kendi döviz rezervi birikimi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise dün yaptığı konuşmada, “Batı dünyasının bir kesimi medya organlarıyla ekonomimizi adeta çökmüş gibi gösterme çabasında, Türkiye dimdik ayaktadır. Financial Times böyle yazmış, sen ne yazarsan yaz, alışacaklar, Türkiye’nin gücünü de kabullenecekler. Küresel adaletsizlikler konusunda sesimizi yükselttikçe saldırıların da dozu artıyor” açıklamasında bulundu.
Peki TCMB’nin rezervlerinin yatırımcı nezdinde kaygı uyandırmasının sebebi ne?
Ekonomi ve finans haber ajansı Bloomberg, konuyla ilgili haberinde TCMB’nin döviz rezervlerindeki hareketin nedenini açıklamamasının yatırımcıları kaygılandırdığını yazdı.
Bloomberg’in Onur Ant imzalı makalesinde TCMB döviz rezervlerinde hareket altı başlıkta açıklanıyor:
Türkiye’nin ne kadar döviz rezervi var?
12 Nisan haftası itibariyla IMF’nin (Uluslararası Para Fonu) tanımlamasıyla hesaplanan Merkez Bankası net döviz rezervleri 28,4 milyar dolar olarak gerçekleşti. Ancak TCMB yatırımcıların brüt rezervlerine bakılması gerektiğine dikkat çekiyor.
TCMB’nin eski başkan yardımcısı İbrahim Turan’a göre TCMB net döviz rezervi tutarını IMF ile yaptığı stand-by antlaşması kapsamında açıklamak zorunda.
Turan’a göre de brüt rakama bakmak daha makul, böylece bankaların bünyesindeki döviz mevduatlarının TCMB’deki zorunlu karşılıklarının da tutarına ulaşmış oluyoruz, TCMB bu kaynağı gerekli gördüğü takdirde kullanabiliyor.
Neden yatırımcılar Türkiye’nin rezervleriyle ilgileniyor?
Türkiye’nin önümüzdeki 12 ay içinde vadesi gelecek 118 milyar dolar döviz borcu ödemesi var.
Ekonominin yavaşlaması durumunda Merkez Bankası’nın bu rezervleri tampon olarak kullanması gerekebilir.
Yabancı yatırımcılar halihazırda Türkiye’nin Hazine tahvillerinden 1,6 milyar dolar çekmiş vaziyette. Mart ayında rezervlerdeki ani düşüş Lira’nın geçen yılki kur şokundan beri en büyük kaybını yaşamasına yol açmıştı.
Amerikan yatırım bankası JP Morgan Chase & Co, bunun üzerine yatırımcılara Lira’dan çıkma tavsiyesinde bulunmuştu.
Neden yatırımcılar rezerv rakamlarının şişirilmiş olduğunu düşünüyor?
Merkez Bankası, geçen ay döviz swap ihaleleriyle piyasadaki fazla dövizi, karşılığında bankalara lira vererek almaya başladı. Swap uygulaması devreye girdiğinden beri rezervlerinde sürekli bir yükseliş olması döviz rezervlerini artırdığı izlenimi vermeye çalıştığı iddiasını ortaya çıkardı.
Bu ne kadarlık bir miktara tekabül ediyor?
Swap ihalelerinin devreye sokulması itibariyle 12 Nisan’a kadarlık üç haftalık süreçte net rezervler 20 milyar lira, yaklaşık 3,5 milyar dolar yükseldi. TCMB’nin söz konusu dönemde borç aldığı para 13 milyar doların biraz aşağısında, böylece 9 milyar doların kaynağı açıklanamıyor.
Eğer kaynak swap ihalelerinden geliyorsa TCMB’nin net rezervlerini istikrarlı tutması için her hafta swapları son kullanma tarihi geçtiğinde tekrar çevirmesi gerekecek.
Peki para nerede?
Bu tam olarak bilinmiyor. TCMB’nin bu parayı vadesi gelen döviz borcunu ödemek ya da BOTAŞ’a ödeme yaptığı şeklinde açıklamak bu miktarın yüksekliğine ışık tutmuyor.
Bu da TCMB’nin bu parayı TL’yi desteklemek için kullandığı spekülasyonunun yapılmasına neden oluyor. Merkez Bankası’nın piyasaya müdahale ettiğinde açıklama yapması gerekiyor, açıkladığı verilere göre de bu en son 23 Ocak 2014’te gerçekleşti. Bu da yatırımcıların TCMB’nin dolaylı olarak mı piyasaya müdahale ettiğine dair soru sormasına neden oluyor.
Traderlar devlet bankalarının son haftalarda döviz sattığını söylemekte.
Yatırımcılar ne diyor?
Çoğu ekonomist TCMB’nin yatırımcılara bir açıklama borçlu olduğu görüşünde.
Erdoğan’ın para politikalarıyla ilgili yaptığı açıklamalar yüzünden baskı altında olduğu düşünülen TCMB’nin güvenilirliği halihazırda yatırımcılar tarafından sorgulanmakta.
Amerikan bankası Brown Brothers Harriman’ın küresel döviz stratejisinin başında olan Win Thin, bu olayın şeffaflığın sorgulanması ve Türkiye’de ‘kurumsal çerçevenin daha da kırıldığı’ anlamına geldiğini söylüyor.
