Yeme içme sektörü 2019 yılında 135 milyar lira ciro elde etti. Ancak salgın başladıktan sonra gelir üçte bir oranında azaldı.
İşletmeler karantina kapsamında kapandı, müşteri kabul edemez hâle geldi. Yeme içme sektörünü içine düştüğü dar boğazdan kurtarmak için, hükümet geçen hafta bir dizi önlem paketi açıkladı.
2019 cirosu 3 milyon lira ve altı olan işletmelere destek kararı aldı. Cirosu 2020’de yüzde 50 ve daha fazla azalan bu işletmelere, 2 bin liradan az, 4 bin liradan fazla olmamak üzere gelir kaybının yüzde 3’ü kadar ödeme yapılacağını açıkladı.
Oksijen’in haberine göre, “lokantaların iflas etmek için bile parası kalmadı.”
Turizm Restoran Yatırımcıları Gastronomi İşletmeleri Derneği Başkanı Kaya Demirer, paketin iyi niyetli olmasına karşın yeterli olmayacağını söylüyor:
“Yeme içme sektöründe 100 binden fazla işletme var. Bir işletmede ortalama 20 kişi çalışıyor ve yaklaşık 2 milyon kişi bu sektörde istihdam ediliyor. Pandemide ciromuz 45 milyar liraya düştü. Kaybımız 90 milyar lira. Açıklanan paket küçük işletmelerin işine yarar ancak büyük işletmeler de zor durumda. Biz kaybımızın yüzde 25’i kadar yaklaşık 20 milyar lira destek istiyoruz. Açılış sonrası işletmelerin ciro kayıpları dikkate alınarak muhtasar, vergi, SGK primlerinin 6 ay süreyle alınmamasını istiyoruz. Hesaplarımıza göre bu da 25 milyar lira tutuyor. İkisi birlikte 45 milyar lira ve eğer bu destek sağlanmazsa devletin uzun vadede zararı daha çok olacak. Yaklaşık 35 bin işletme kepenk indirecek. 700 bin kişi de işsiz kalacak.”
Beyoğlu’nda da mekanlar 11 aydır kapalı. Beyoğlu Eğlence Yerleri Derneği Başkanı Aydın Ali Kalaycı, binlerce mekanın havlu attığını, haklarında icra takiplerinin başladığını söyledi. Kalaycı, işletmelerin resmi kapanış yapmak için bile paralarının olmadığını söyledi:
“Mekan sahiplerinde para yok ki gidip vergi borcunu kapatıp, dükkanını resmi olarak kapatsın. Muhtarlıklarda 3 bin mekan için icra talebi ve kira ihtarnamesi birikti. Çünkü resmi makbuz mekanlara gönderiliyor ama işletme kapalı olunca mecburen muhtarlıklara teslim ediliyor. Özellikle kira alamayan mülk sahipleri icra işlemi yapıyor. Hatta bu yüzden Beyoğlu’nun en önemli mekanlarından İmroz kapanmak zorunda kaldı. Masa, sandalye ve buzdolaplarını yok pahasına hurdacılar alıyor. Pandemi bittiğinde birçok kişinin işletmesini açmaya gücü kalmayacak. Binlerce kişi işsiz kalacağı gibi tedarikçiler de zarar görecek.”
Kalaycı, birçok mekanın borcuna karşı devretmek istediğini ama alıcı çıkmadığını söylüyor. Önceden milyonları bulan hava parasının ise telaffuz bile edilmediğine dikkat çekiyor:
“Mekanlar kapalı olduğu için postacı resmi evrakları sürekli bize bırakıyor. Aralık ayında 201 ihtarname geldi. Ocak ayında ise gelenlerin sayısı 90’ı geçti. İşletmecilerin durumu çok zor.
Burada aylık 30 bin liraya kiralık yer bulamazsınız ki! 30 bin liradan hesaplasak, 11 ayda 330 bin lira kira yapar. Çalışanların gideri, diğer masraflar dediğiniz zaman borç yükü dağ gibi birikiyor. Salgın yüzünden mahkemeler tahliye kararı veremiyor ama alacaklılar icra takibi başlatıyor.”
Türkiye Lokantacılar Federasyon Başkan Yardımcısı Sayıt Karabağlı ise yaşanan soruna çözüm öneriyor:
“Nasıl ki, AVM’lere HES kodu ile giriş yapılıyor, biz de aynı şekilde müşteri alalım. Bir masaya en fazla iki müşteri oturabilsin, hatta biz tek müşteriye de razıyız. Bu destek can suyu olacaktır.
Bizim amacımız cirolarımızın yarısını yakalayabilmek. Tek masa tek müşteri bile olabilir. Kurallar konulur ve bunlara uyulur. Sektör olarak, ‘kazancı boş ver, kapanmayalım’ noktasındayız.”
