Antep fıstığında hasat başladı, çiftçiler ise uzun süredir verdikleri emeklerinin karşılığını iyi bir satış fiyatında arıyor.
Ancak Antep fıstığında bu yıl yüksek rekolte yılı olmasına rağmen üretim sürecinde yaşanan don olayı yüzünden çiftçiler verimin düşük kaldığını belirtiyor. Antep fıstığı bir yıl bol ürün verirken diğer yıl yaklaşık yüzde 80 daha düşük ürün veriyor.
Üreticiler ise motorin, gübre, ilaç, budama ve işçilik gibi artan maliyetlerin bu yıl kendilerini çok zorladığını ve bu konuda emeğinin karşılığını alamamaktan endişeli.
Antep fıstığı üretiminin yaklaşık yüzde 40’ının Şanlıurfa bölgesinde gerçekleştiğini belirten Şanlıurfa Ziraat Mühendisleri Odası Şube Başkanı Abdullah Melik, binlerce fıstık üreticisinin zarar görmemesi için bir fiyat hesaplaması yaptıklarını belirtiyor.
1 kilogram fıstığın maliyeti 111 lira
Melik, “Yaptığımız analizlere göre bir kilogram Antep fıstığı üretmenin maliyeti bu yıl 111 lira oldu. Mevcut enflasyon oranının çok altında bir kâr oranı da ekleyip en azından çiftçinin ayakta kalabilmesi için satış fiyatının 133 lira olmasını talep ediyoruz. Aslında mevcut şartlarda bu seviyenin daha da yüksek olması gerekiyor” diyor.
Fıstık üreticisi Atilla Yazar ise son bir yılda artan maliyetlerle beraber sermayelerinin eridiğini artık fıstık satıp üretim yapmanın ve geçinmenin zorlaştığını anlatıyor. Geçen yıla göre motorin fiyatının 7 liradan 30 liralara kadar çıktığını belirten Yazar, “Şu an 25 liranın altına inse de çiftçi üretim sürecinde en yüksek seviyeden motorin aldı. Ben geçen yıl 500 kilogram fıstık satıp 4 ton motorin alırken bu yıl 4 ton motorin için 1 ton 100 kilogram fıstık satmak zorundayım. Yani benim sermayem eriyor. Fıstık iyi para etmiyor” ifadelerini kullanıyor.
Taban fiyat çiftçiye iyi gelecek
Şanlıurfa Ziraat Mühendisleri Odası Şube Başkanı Abdullah Melik ise bu noktada çiftçinin önemli bir talebi olduğunu aktarıyor. Buna göre tıpkı fındıkta olduğu gibi eğer Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) fıstık alımı yapar ve devlet fıstıkta bir taban fiyat uygularsa fıstık üreticisi rahat bir nefes alabilir.
Abdullah Melik, fıstıkta yıllardır fiyat konusunda düzenleyici bir otorite olmadığından dolayı çiftçisinin zarar gördüğünü belirtiyor. TMO gibi alternatif bir kurumun bu noktada belirleyeceği fiyatın piyasaca kabul göreceğini ve iniş çıkışların yaşanmayacağını ifade eden Melik, “Şu anki ortamda çiftçiler tüccarın elinde. Tüccarlar istediği gibi fiyatı belirleyebiliyor. Böyle olunca çiftçiler ürünlerinin ucuza satmak zorunda kalıyor” diyor.
Fiyatı tüccar belirliyor
Fıstık üreticisi Atilla Yazar da bundan yaklaşık 20 yıl önce fıstıkta bir tavsiye fiyatın devlet tarafından belirlendiğini ve tüm üreticilerin bu fiyata göre satış yaptığını hatırlatıyor. Yazar, bu uygulamanın olmadığı son yıllarda üreticinin büyük kayıplar yaşadığını vurgularken şunları söylüyor: “Şu an siz ürününüz için ne kadar maliyet yaparsanız yapın istediğiniz fiyata satamazsınız. Eğer tüccar 50 lira derse 50 liraya 100 lira derse 100 liraya satmak zorundasınız. Ancak TMO devreye girse ve devlet bir fiyat belirlese bu durum yaşanmayacak. Çiftçi bir nefes alacak. Bu durumun fındıkta olup fıstıkta olmaması sanırım siyasi bir tercih.”
Üreticiler: Fıstık alanları da GAP’a dahil edilsin
Fıstık üreticilerinin diğer bir önemli talebi de sulama alanları ile ilgili. Şanlıurfa Ziraat Mühendisleri Odası Şube Başkanı Abdullah Melik, Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamında fıstık alanlarının sulama bölgelerine dahil edilmediğini bu yüzden fıstıkta rekolte kaybı oluştuğunu ve kalitenin de düşük kaldığını söylüyor.
Fıstık ağaçlarının bulunduğu bölgelerin de sulama alanlarına dahil edilmesi gerektiğini vurgulayan Melik, bu sayede bölgedeki fıstık ağaçlarından dünya pazarlarında rekabet edecek kalitede verim elde edileceğini dile getiriyor.
İhracat gücü yüksek
Güneydoğu Anadolu İhracatçı Birlikleri (GAİB) verilerine göre 2020 yılında Türkiye’de 118 milyon 923 bin dolarlık Antep fıstığı ihracatı yapıldı. 2021 yılında ise ihracat, bir önceki senenin rakamlarını yüzde 76 aşarak 209 milyon 686 bin dolar oldu. Türkiye’nin en çok fıstık ihracatı yaptığı ülkelerin başında ise İtalya bulunuyor. Türkiye, İtalya’ya geçen yıl 50 milyon 74 bin dolarlık Antep fıstığı sattı. İtalya’yı 33 milyon 627 bin dolarla Almanya ve 12 milyon 839 bin dolarla Çin Halk Cumhuriyeti izledi.
54 milyon ağaç, 290 bin ton üretim
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Türkiye’de 3 milyon 818 bin 466 dönüm alanda 54 milyon 548 bin 247 adet meyve veren fıstık ağacı bulunuyor. Meyve vermeyen fıstık ağaçları ile birlikte bu sayı 77 milyon 270 bin 149’a ulaşıyor. Türkiye’nin bu ağaçlardan yılda elde ettiği fıstık üretimi ise yaklaşık 290 bin ton.
KAYNAK: DEUTSCHE WELLE TÜRKÇE – EMRE ESER
