Salgının başından bu yana alınan tedbirler en çok küçük esnafı mağdur etti. Bunların başında ise lokanta, kafe ve bar işletmeleri geliyor. Esnaf ve Sanatkârlar Sicil Gazetesi’nin verilerine göre geçen yıl 99 bin 588’i, bu yılın ilk iki ayında ise 19 bin 727 esnaf faaliyetlerine son vermek zorunda kaldı.
Uzun süre kapalı kalma, kısıtlı dönemlerde yeterince iş yapamama gibi nedenlerle ciroları olağanüstü düzeyde düşüp zarar eden esnaf, kirasını da ödeyemeyince hem dükkânından oldu hem de geride borç bıraktı. Salgının başından şubat ayına kadar en az 124 bin 910 esnaf iflas etti.
Türkiye Esnaf Platformu Sözcüsü Murat Akbaş ile esnafın hem bir yılda artan psikolojik sorunlarını hem de biriken öfkesini konuştuk.
► Bir yılda neler oldu, küçük esnaf neler yaşadı?
Bir yılda esnaf, işlevsiz geleceksiz ve umutsuz duruma geldi. Esnaf olmaktan çıkan bir kesim var artık. Onları işsizler ordusuna dâhil edebiliriz. Bunlar pandeminin başladığı günden bu yana yasaklar kapsamında ilan edilen ve hiç açılmayan bar, gece kulübü gibi yerler. Bu kesimler ciddi anlamda tasfiye oldu. Bir birikimi olanlar belki yeniden dükkânlarını açabilir ama büyük çoğunluğu artık dükkân açacak durumda değil. İkincisi de aslında açılan ve kapalı olanlar. Bunlar da kafeler kafe barlar bunlar da tasfiye olmakla yüz yüzeler. Bilinçli olarak adım adım bu noktaya taşındı. Hem bu kesimde iş yapanlar mevcut iktidara muhalif kesimlerden oluşuyor. Sigara yasakları oldu. Hatırlarsanız bundan yıllar önce yerel yönetimlerde içki ruhsatı almak için çok ciddi zorluklar çıkarmaya başladılar. Çok ciddi bir sorunla karşı karşıyayız hem sosyal hem ideolojik hem de kültürel olarak bir baskı var.
BAĞIRIYORUZ AMA DUYAN YOK
► Salgında desteksiz kalan çok geniş kesimden bahsediyoruz. Bunların içinde hangi sektörler var?
Sadece Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu’na kayıtlı 2 milyon 39 bin 195 kayıtlı esnaf var. Bunlar sadece esnaflar odasına kayıtlı olanların sayısı. İflasla karşı karşıyayız. Evimizin ihtiyaçlarını karşılayamıyoruz. Aileler yıpranıyor, kopmalar oluyor. İhtiyacımınız olan tek şey ekonomik destek. Çok geniş bir kesim yardım alamadı. Aileleriyle birlikte neredeyse 25-30 milyonluk bir kesimden bahsediyoruz. Kantin, büfe, restoran, lokanta, kafe, bar, berber, kuaför, kıraathane… Biliyor musunuz, Türkiye’de 700 küsur tane kıraathane var. Bu bizim bin yıllık kültürümüzün ürünü ama hepsi yoksullukla karşı karşıya.
► AKP iktidara geldiğinde bir esnaf partisi olduğu iddia edilirdi. Şimdi bunu söylemek mümkün mü?
2002’den sonra iktidara gelen AKP bir kutuplaşma yarattı. Ülke polis devletine dönüştü. İktidar, baskıyı yasaklamayı büyüttü. Bu bir parçalanmaya neden oldu. Güç biriktirmek olarak düşünebiliriz. Şimdi nereye bakarsak bakalım hemen hemen tüm kesimlerde çok ciddi tepkiler yükseliyor. Esnaf da AKP’den kopuyor ama başka bir yerde birikiyor. Kararsızlar birikiyor. Her kesimden umudunu kesmişler. Bugün gri alan dediğimiz kararsızlar baktığımızda yüzde 36 gibi bir orana çıkmış durumda.
► İşin bir başka boyutu da var. Bir yanda iflasla karşı karşıya kalan esnaf bir yanda da vergi borçları silinenler…
Şu an 98 milyar lira işsizlik fonunda duruyor. 110 milyar dolarla başlayan Kanal İstanbul projesine ayrılan bütçe 160 milyar dolara çıkmış. Bunlar yarın öbür gün kat be kat artacak. Hazine Garantili yapılan yollar, bunların parasını biz ödüyoruz. Bunlara verilen paralar halka verilse biz de nefes alırız. Hala bizden vergi almaya çalışıyorlar. 17 şirketin silinen vergi borcu 4 milyar TL, 3 milyon esnafa verilen 16 milyar lira. Adalet bunun neresinde? Devlet ve halk ortadan ikiye ayrılmış durumda.
HER ALANDA MÜCADELE EDECEĞİZ
► Tam kapanmayla ilgili sürekli yeni genelgeler yayımlanıyor. Bununla ilgili ne düşüyorsunuz?
Süreci yönetemiyorlar, ülkeyi yönetemiyorlar. Turizm sektörünü açmaya çalışıyorlar. Oteller serbest ama yanındaki kafe kapalı. Halkın sağlığı ve durumuyla bunların bir ilgisi yok. İlk önce bizi açık bıraktılar. Paket servis yapın dediler. Devlet kendi halkına tuzak kurmaz. Bize eşit davranmadılar. Açtılar 7’ye kadar. Açtık ürünlerimiz çürüdü. İşçi aylığını istiyor. Açılmasaydı bizim için daha iyiydi. Bunların hepsinin bilinçli yaptıklarını düşünüyorum. Bu kesiminin iktidar tarafından cezalandırıldığını düşünüyorum. Sigara yasağı döneminden bu yana devam ediyor.
Bütün ülkeden topladılar kongreler yaptılar. Onların cenazeleri çok kıymetli. Kuşkusuz herkesin cenazesi çok kıymetli, biz bugün bir ablamızı toprağa verdik. 12 kişi vardık. Ama onların cenazeleri için kural yok.
Çok ciddi bir belirsizlik var ama umutsuz değiliz. Kendi umudumuzu kendimiz yaratacağız. Bunun için her alanda mücadele edeceğiz.
KAYNAK: BİRGÜN / Havva Gümüşkaya
