Seçimler öncesi atılan ekonomik adımların boyutu 1,5 trilyon lirayı buldu.
Türkiye’de son yıllarda belirginleşen ekonomik sorunlar, anketlere göre ülkeyi yaklaşık yirmi yıldır yöneten AKP ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın oy oranlarında düşüşe sebep oldu. Türk Lirası’ndaki şiddetli değer kaybı ve enflasyondaki sert yükseliş, kritik seçimler öncesinde iktidarı çeşitli ekonomik adımlara zorluyor.
AKP, son bir yılda attığı çeşitli adımlarla kötü gidişatın etkilerini hafifletmeyi ve seçimleri tekrar kazanmayı umuyor. Bu amaçla şu ana kadar birçok sosyal yardım projesi ve düşük faizli kredi paketi açıklandı. Bunların yanında kur korumalı mevduat (KKM) ve emeklilikte yaşa takılanlarla (EYT) ilgili düzenleme gibi sıra dışı ve Hazine’ye maliyeti oldukça yüksek adımlar atıldı.
Peki bu adımların maliyetleri toplamda ne boyutta?
Kredi ve Yurtlar Kurumu borçlarının faizinin silinmesi
Hükümetin gençlere yönelik attığı adımlardan biri, Kredi ve Yurtlar Kurumu’ndan (KYK) öğrenim kredisi alan öğrencilerin borçlarına eklenen faiz miktarının silinmesi.
Muhalefet partilerinin de vaatleri arasında yer alan kanun, 9 Kasım 2022’de Meclis’ten geçti.
Gençlik ve Spor Bakanı Mehmet Muharrem Kasapoğlu’na göre kanunla birlikte yaklaşık 1 milyon 400 bin kişinin borcu azaltıldı. Silinen borç tutarı 27 milyar 15 milyon 455 bin lira.
Asgari ücrete yüzde 54 zam
Enflasyonun yüksek seyri sonucu hükümet uzun süre sonra yıl ortasında asgari ücrete zam yapma kararı aldı. Yılbaşındaki yeni zam için de yıl ortasından itibaren görülen enflasyon oranı dikkate alınıyordu. Resmi verilere göre temmuz-aralık aylarında resmi enflasyon yüzde 15,84 olmasına rağmen asgari ücrete yılbaşında yüzde 54,66 oranında zam yapıldı.
Yüksek oranlı zamma karşı işverenlere destek amacıyla hükümet, bütçeden işverenlere sigorta primi desteğinde bulunuluyor. 2023 bütçesinde işverenlere verilmesi öngörülen bu sigorta primi desteği için ayrılan miktar 67 milyar lira.
Aile Destek Programı
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın haziranda açıkladığı program kapsamında fert başına düşen geliri net asgari ücretin üçte birinin altında olan ailelere, 850 ila 1250 lira maddi destek sağlanıyor.
Program için ayrılan bütçe ilk etap 15 milyar lira olarak açıklanmıştı. Ancak Erdoğan kasımda miktarın 40 milyar liraya çıkarıldığını duyurdu.
2 bin liranın altındaki icralık borçların silinmesi
Erdoğan’ın 6 Eylül 2022’de açıkladığı ve 17 Ekim’de Meclis’te kabul edilen yasaya göre 2 bin liranın altındaki icralık borçlar tasfiye edildi.
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, bu kapsamda silinen borç miktarının yaklaşık 30 milyar lira olduğunu söyledi.
EYT yasası
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın daha önce “Seçim kaybetsek de yokum“ dediği EYT düzenlemesi seçimlere birkaç ay kala yürürlüğe giriyor.
28 Aralık’ta Erdoğan tarafından duyurulan düzenlemeye göre sigorta başlangıç tarihi 9 Eylül 1999’dan önce olanların emekliliğinde yaş şartı aranmayacak. Böylece ilk etapta 2 milyon 250 bin kişi, birkaç yıl içerisinde ise 6 milyon kişi emekli olacak.
Reuters’ın hesaplamalarına başvurduğu iki ekonomiste göre emekli olanlara verilecek tek seferlik tazminatların maliyeti 300 milyar lirayı, yıllık maaş ödemeleriyse 150 milyar lirayı buluyor.
İşverene EYT kredisi
Yeni düzenlemeyle emekli olacakların tazminatlarının karşılanmasında işverenlere destek amacıyla açıklanan kredi paketinin büyüklüğü, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati tarafından 25 milyar lira olarak açıklandı.
Kur korumalı mevduat
Türk Lirası’nın hızla değer kaybettiği 2021’in kış aylarında hükümet, dolar/TL kurunun ani şekilde düşmesine yol açan düzenlemeyi 21 Aralık 2021’de açıkladı. Yatırımcıları Türk Lirası’nda kalmaya teşvik eden uygulamada, kur artışı faiz oranını geçerse yatırımcıya fark ödeniyor. Bu farksa Hazine veya Merkez Bankası’nca karşılanıyor.
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından kasımda açıklanan bütçe verilerine göre KKM’nin mart-kasım döneminde Hazine’ye maliyeti 91 milyar lira oldu. Sistemin bir de Merkez Bankası’na maliyeti var. Bu miktar net olarak bilinmese de Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay KKM’nin Merkez Bankası’na yükünü “Hazine’ninkinin yüzde 75’i kadar” ifadesiyle açıklamıştı. Buna göre KKM’nin aynı dönemde Merkez Bankası’na maliyeti 70 milyar lira dolaylarında. Toplamda yaklaşık 160 milyar liralık bir maliyet ortaya çıkıyor. KKM’nin 2023’te ortaya çıkaracağı maliyetse dolar/TL kurunun seyrine bağlı.
Esnaf Destek Paketi
Ekimde 100 milyar liralık olduğu duyurulan esnaflara verilecek düşük faizli kredinin toplam miktarı, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 28 Aralık’taki açıklamasına göre 150 milyar liraya çıkarıldı.
Sosyal Konut Projesi
13 Eylül’de Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından Cumhuriyet tarihinin en büyük sosyal konut hamlesi olarak açıklanan projeye göre Toplu Konut İdaresi (TOKİ) tarafından 250 bin yeni konut yapılacak.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’a göre projenin maliyeti 170 milyar lira.
Vergi indirimleri
Temmuzda asgari ücrete zam yapılmasıyla birlikte ücretten gelir ve damga vergisi kesintisinin kaldırılmasına karar verildi. Aralıktaysa cumhurbaşkanı kararı ve film gösterimleri, spor müsabakaları, at yarışları ve konserlerden alınan eğlence vergisi kaldırıldı.
Bakan Nebati, “2022’de enflasyonun olumsuz etkilerinden vatandaşımızı korumak için 278,7 milyar lira vergi gelirinden vazgeçtik“ dedi.
3600 ek gösterge
Yaklaşık 5,3 milyon memur ve emekli memuru kapsayan ek gösterge düzenlemesinin bu ay yürürlüğe girmesi bekleniyor. Maliyetin 100 milyar lira olduğu tahmin ediliyor.
KAYNAK: DİKEN – AYTUĞ ÖZÇOLAK
