Türkiye ekonomisinin en önemli gelir kaynaklarından olan turizmden sonra, ihracatta da koronavirüs salgını nedeniyle tarihi düşük seviyeler görüldü. Özellikle ana ihracat pazarı Avrupa’da talebin giderek zayıflaması, Türkiye’de milyonlarca kişinin istihdam edildiği ihracatçı şirketleri zorluyor. Nisan ayında yüzde 41 düşen ihracat, mayıs ayında da yüzde 40,9 geriledi. Binlerce Türk şirketi, ihracatta yeniden canlanma için Avrupa Birliği (AB) ülkelerine gözlerini dikmiş durumda. DW Türkçe’ye konuşan ihracatçılar ve ekonomistlere göre başta Almanya olmak üzere, AB ekonomileri iyileşmeden Türkiye’nin ihracat gelirlerini artırması mümkün gözükmüyor.
AB’ye ihracat sert düştü
Ticaret Bakanlığı’nın mayıs ayı verilerine göre, ihracat geçen yılın aynı ayına kıyasla yüzde 40,88 oranında gerileyerek 9 milyar 964 milyon dolar oldu. Böylelikle nisan ayından sonra mayıs ayında da ihracatta sert düşüş kaydedildi. Yılbaşından bu yana ihracattaki gerileme oranı ise yüzde 20 oldu. İhracattaki düşüş, en çok Avrupa Birliği ülkelerinde kendini gösterdi. Türkiye’nin 1 numaralı ihracat pazarı olan Avrupa’ya yapılan satışlardaki kayıp bazı ülkelerde yüzde 60’ı aştı. AB’ye ihracatta en büyük kayıp yüzde 65 ile İspanya’da yaşanırken, İspanya’yı yüzde 56 kayıpla İtalya, yüzde 45 kayıpla Fransa izledi. Türkiye’nin en fazla ihracat yaptığı ülke olan Almanya’da ise ihracat düşüşü yüzde 41,8 olarak gerçekleşti. Mayıs ayı ihracatı ile birlikte, Türkiye’nin en büyük pazarı olan Avrupa Birliği’nin ihracattaki payı son 2 ayda yüzde 50’den yüzde 45,4 seviyesine gerilemiş oldu.
En büyük kayıp otomotiv sektöründe
İhracatı en çok gerileyen sektörler arasında otomotiv, makine ve hazır giyim gibi Türkiye için stratejik önemde olan sektörler yer alıyor. Mayıs’ta otomotiv ihracatında yüzde 56 düşüş yaşanırken, hazır giyimde yüzde 48, makine ihracatında ise yüzde 45 düşüş oldu. Türkiye’de salgın sonrası dönemde ihracatı en çok düşen sektörün otomotiv sektörü olduğunu dile getiren Otomotiv İhracatçıları Birliği (OİB) Başkanı Baran Çelik, bunda sektör ihracatının yüzde 75’inin salgının şiddetli yaşandığı Avrupa ülkelerine gerçekleşmesinin etkisi olduğunu söylüyor.
“Toparlanma zaman alacak”
Mart ayının ikinci yarısından nisan sonuna kadar sektörün üretime ara vermek zorunda kaldığını ifade eden Çelik, “Mayıs ayında otomotiv firmalarımız üretime tekrar başladılar. Haziran ile birlikte biraz daha iyi rakamlar görebiliriz. Ancak sektörün tam kapasite üretime başlaması eylül ayını bulacaktır” diyor. Çelik’e göre işlerin düzelmesinde belirleyici olacak faktörün Avrupa Birliği ülkelerinde ikinci bir salgın dalgası yaşanıp yaşanmaması olduğunu söylüyor. Nisan ayında AB pazarının neredeyse tamamen durduğuna işaret eden Çelik, “İspanya, İtalya ve Birleşik Krallık’ta yüzde 97’ye varan oranlarda daralma yaşandı. Fransa pazarı da yüzde 90 daraldı. Mayıs ve Haziran ayları bir miktar daha iyi olacaktır ancak toparlanma zaman alacak” diye konuşuyor.
“Küçülme eylüle kadar sürecek”
Türkiye’de milyonlarca çalışanı istihdam eden hazır giyim sektörü de Nisan’da yüzde 61, Mayıs’ta ise yüzde 48,2 ihracat kaybı yaşadı. İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı Mustafa Gültepe, sektör olarak ihracatlarının yüzde 70’e yakınını AB ülkelerine yaptıklarını kaydediyor. Son dönemde toparlanma sinyallerinin arttığını, buna karşın Eylül ayına kadar küçülmenin devam edeceğini belirten Gültepe, şunları söylüyor: “Salgın nedeniyle başta AB olmak üzere küresel ekonomilerin bu yıl ciddi oranlarda küçüleceği öngörülüyor. Ekonomilerin küçülmesi ve milyonlarca insanın işsiz kalması tüm dünyada talep daralmasını da beraberinde getirecek. Bu nedenle ihracatımızın bu yıl geçen yıla göre yüzde 20 – 25 daralacağını tahmin ediyoruz.”
“Almanya ile işbirliğini artıracağız”
İhracattaki kötü tabloya rağmen Türkiye’de şirketler, özellikle AB içinde en fazla ihracat yaptıkları Alman ekonomisindeki hızlı iyileşmeden umutlu. Sektör temsilcilerine göre, yakın gelecekte Türkiye ile Almanya arasındaki ticaret artacak. Türkiye’nin en büyük ihracat kalemlerinden birini temsil eden Makine İhracatçıları Birliği (MAİB) Başkanı Kutlu Karavelioğlu, küresel ölçekte makine üretimi konusunda Çin ve Almanya’nın salgın sonrası dönemi şimdiden planlamaya başladığını söylüyor. Bu süreçte İtalya, İspanya ve Fransa gibi AB’nin önemli makine üreticilerinin salgından ağır yara aldığına dikkat çeken Karavelioğlu, “Biz diğer rakiplerimizle yarışta öne geçmek için bilhassa bu ülke pazarlarını nakış gibi işlemek istiyoruz, Avrupa pazarının lokomotifi Almanya ile endüstriyel işbirliklerimizi daha da güçlendirmek için yoğun bir çalışma yürütüyoruz” şeklinde konuşuyor.
Bakan Pekcan: En kötü geride kaldı
Hükümet, ihracattaki kan kaybının Haziran ayı ile birlikte hızla düzeleceği görüşünde. Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, ihracat rakamlarına ilişkin yaptığı açıklamada, ihracatın yıllık bazda düşmesine rağmen Nisan’a göre yüzde 10,84 arttığına dikkat çekti. Pekcan, ihracatta en kötünün geride kaldığını, toparlanmanın başladığını söyledi. Ancak ihracattaki toparlanma, başta Almanya olmak üzere Avrupa Birliği ekonomilerindeki iyileşmeye bağlı olacak.
“AB, dış ticarette belirleyici olmayı sürdürecek”
İstanbul Kültür Üniversitesi İktisat Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sinan Alçın, siyasi ilişkiler gerilimli olsa da, hem en büyük ihracat pazarı olan AB, hem de en fazla ihracat yapılan ülke olarak Almanya’nın Türkiye’nin dış ticaretinde belirleyici olmaya devam ettiğini söylüyor. Salgın sonrası yeni dönemde AB ülkeleri içerisinde bir normalleşme çabası olduğunu dile getiren Prof. Alçın, “Bu normalleşme adımları, Türkiye’nin hem ihracatına hem de ithalatına olumlu yansıyacaktır” diyor. AB ülkelerinin salgın sonrasında Çin’e daha az bağımlı olacak yeni bir tedarik zinciri kurmaya hazırlandığını vurgulayan Alçın, “Türkiye’nin bu yeni ticaret sisteminde nasıl bir rol alacağı önümüzdeki aylarda biraz daha netleşecek” diye konuşuyor.
KAYNAK: DEUTSCHE WELLE TÜRKÇE – ARAM EKİN DURAN
