AKP iktidarının ve belediyelerin 2020 yılında yaptığı mal ve hizmet alımları hem tutar hem sayı olarak arttı. Aynı zamanda Kamu İhale Kanunu dışında kalan istisna alımları, doğrudan temin, pazarlık ve belli istekliler arasında yapılan ihaleler de tüm hızıyla artarak sürdü. Belli çevrelere rant aktarma aracına dönüşen kamu alımları bir yılda yaklaşık yüzde 20, ihale sayısı da yüzde 6 dolayında arttı., istismara açık keyfi yöntemlerle yapılan ihalelerdeki artışın oranı ise yüzde 26 oldu.
172 MİLYARLIK ALIM
Kamu İhale Kurumu, kamu idarelerinin 2020 yılında yaptığı alımlara ilişkin raporunu açıkladı. Buna göre, 2020 yılında 8 bin 923 kamu idaresi doğrudan temin dışında 100 bin 350 ihale yaptı, bu ihalelerden 21 bin 817’si ihale tarihinden sonra iptal edildi. Kuruma 163 milyar 87 bin 419 TL sözleşme bedeli olan 104 bin 213 ihalenin sonuç bilgisi gönderildi. Bu sözleşmeleri 37 bin 758 gerçek ve tüzel kişi üstlendi. 2020 yılında sözleşme sonuç bilgisi gönderilen ve iş başlangıcı 2020 yılı olan ihale sayısı 66 bin 527 olarak belirlendi.
EKAP üzerinden gerçekleştirilen doğrudan teminle yapılanlarla birlikte toplam kamu alımları tutarı 172 milyar 526 bin 653 TL’ye çıktı. Bu tutarın 143 milyar 443 milyon TL’si kanunda belirtilen ihale usulleri kapsamında, 19 milyar 644 bin TL’si istisna kapsamında, 9 milyar 439 bin TL’si doğrudan temin yoluyla gerçekleştirildi. 38 milyarlık ihale pazarlık, 803 milyon liralık ihale ise belli istekliler arasında yapıldı.
İSTEDİĞİNE VERDİ
Rapora göre, İhale Kanunu kapsamındaki ihale usulleri ve istisna kapsamında gerçekleştirilen alım sayısı 66 bin 527 oldu. Bu ihalelerin sayı olarak yüzde 87,12’si kanunda belirtilen ihale usulleri kapsamında gerçekleştirilirken yüzde 12,88’i istisna kapsamında yapıldı. 435 bin 290 alım da doğrudan temin yoluyla yapıldı.
YİNE DOĞRUDAN TEMİN
İhale komisyonu kurma, yeterlik kurallarını arama zorunluluğu bulunmaksızın gerçekleştirilen doğrudan temin yönteminin kullanıldığı sözleşme büyüklüğü yüzde 22 arttı. Yapılan alım sayısındaki artış da yüzde 3.5 dolayında oldu. 2019 yılında doğrudan teminle 7.6 milyar TL’lik alım yapılırken 2020’de rakam 9.4 milyar TL oldu
Bu kapsamdaki alımların 68,85’ini mal alımı, yüzde 2,73’ü yapım işi, yüzde 28,33’ü hizmet alımı ve yüzde 0,09’u danışmanlık hizmet alımı oluşturdu.
İSTİSNAİ ALIM 19.6 MİLYAR TL
Kamu İhale Kanunu’ndaki şartlara uyulmadan alfabenin tüm harfleri yetmediği için çiftli harf kullanılarak sürdürülen 3’üncü maddedeki istisnalardan yararlanılarak yapılan alımların tutarı 19.6 milyar TL oldu. Bunun 12 milyarı ile mal, 3.9 milyar TL’si ile yapım işi, 25 milyon TL’si ile de danışmanlık hizmeti alındı.
İstisnalardan yararlanılarak yapılan alımlardaki en yüksek artış yapım işinde oldu. Önceki yıl 2.6 milyar TL’lik yapım işi alımı yapılırken bu yıl rakam 3.9 milyar TL’ye çıktı.
‘21B’ İLE YAPIM İŞİ VERİLDİ
Kamu İhale Kanunu ’nun pazarlıkla alımı düzenleyen 21’inci maddesinin “b” fıkrası yine en çok kullanılan madde oldu. “Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde veyahut idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması” hükmü kullanılarak yapılan alımlar 23.1 milyar TL’den 34.1 milyar TL’ye çıktı. Bir yıllık artış yüzde 48 dolayında oldu.
Pandemi dolayısıyla daha çok kullanılan bu ihale yöntemiyle en fazla mal alımı değil yapım işi alımı yapıldı. 24.1 milyar TL yapıma, 5.2 milyar TL mal alımına, 4.7 milyar TL de hizmet alımına harcandı.
ALIM YÖNTEMLERİ
Açık ihale: Bütün isteklilerin teklif verebildiği usul.
Belli istekliler arasında ihale: Ön yeterlik değerlendirmesi sonucunda idare tarafından davet edilen istekliler teklif verebiliyor.
Pazarlık usulü: İhale süreci iki aşamalı olarak gerçekleştiriliyor. İdare, işin teknik detayları ile gerçekleştirme yöntemlerini ve belli hallerde fiyatı isteklilerle görüşüyor.
Doğrudan temin: İhtiyaçlar, idare tarafından davet edilen isteklilerle teknik şartlar ve fiyat görüşülerek doğrudan temin edilebiliyor.
İstisna: Kanun kapsamındaki idarelerin bu Kanunun 3 üncü maddesinde yapılan ve alfabenin tüm harfleri tükendiği için ”aa” fıkrası ile süren alanlarda Kamu İhale Kanunu’na tabi olmadan gerçekleştirdiği mal veya hizmet alımları ile yapım işlerine ilişkin alımlar.
KAYNAK: BİRGÜN / Nurcan Gökdemir
