Görevleri, dünyanın en küçük canlı türlerinden birini korumak. Üstelik bu tür öyle nadir ki, sadece en küçük Karayip Adaları’ndan Union’un ücra bir köşesinde, 50 hektarlık bir alanda yaşıyor.
Boyu yaklaşık 4 santim olan Union Adası kertenkelesi ya da gekosu, soyu tükenme tehdidiyle karşı karşıya olan bir tür ve en çok da yasa dışı vahşi hayvan avcılarının tehdidi altında.
2005 yılında resmen keşfedilmesinden sonra bu eşsiz yaratık, mücevher parlaklığındaki renk ve desenleriyle koleksiyoncuları cezbetti ve ne yazık ki hızla Doğu Karayipler’in en çok ticareti yapılan sürüngen hayvanı haline geldi.
Ta ki Union Adası sakinleri bu gidişe “Dur” diyene kadar.
2017 yılından bu yana, ada halkından seçilen bekçiler, doğa koruma eğitiminden geçtikten sonra St Vincent ve Grenadines adalarının parçası olan bu el değmemiş ormanlarda devriye geziyor ve kuşkulu birinin görülmesi halinde 7/24 müdahale edebiliyor.
Hükümetin ormanlardan sorumlu bakanlığı ve aralarında Fauna and Flora International, kısa adıyla FFI’ın da (Uluslararası Bitki ve Hayvan Koruma Örgütü) bulunduğu uluslararası doğa koruma kuruluşlarının gözetiminde sürdürülen bu çabalar sayesinde küçük kertenkelelerin nüfusu birkaç yıl içinde yüzde 80 artış gösterdi.
Yakınlarda açıklanan bir araştırmaya göre 2018 yılında 10 bin civarında olan türün nüfusu şu sıralar 18 bin civarında. Bir başka deyişle, adada yaşayan insan nüfusunun altı katı.
Hükümetin doğa korumadan sorumlu en üst düzey yetkilisi Glenroy Gaymes, “Toplumun sahip çıkması bu başarıda hayati rol oynadı” diyor.
“Daha önce insanların çoğu bu kertenkelenin varlığından bile haberdar değildi. İnsanlardaki farkındalığı artırmak için ev ev dolaştık, yol kenarlarında toplantılar yaptık, okul müfredatına koyduk. İnsanlar neye benzediğini görsün diye ormana gidip bir tane yakalayıp getirmemiz gerekiyordu. Görünce herkes hayretler içinde kalıyordu. Daha büyük bir şey bekliyorlardı” diyor ve sürdürüyor:
“Boyu 4 santimden küçük ve o kadar güzel ki görenler hayran oluyordu.”
Biyoçeşitlilik cenneti
Roxane Froget, 2018 yılında Union Adası’nın ilk kadın doğa bekçisi oldu.
“Union Adası’nda bir küçük kertenkele bulunduğunu öğrenince çok şaşırmıştım. Onu bütün renkleriyle ilk kez görmez inanılmazdı” diyor.
Küçük kertenkeleler aydınlığa çıktıklarında, yavaş yavaş renk değiştiriyor ve derisi koyu kahverengiden capcanlı renklere dönüşüyor.
Doğa aşığı Froget, hemen projeye dahil olmak için başvurmuş.
Görevlerini, “Ormanda her gün devriye geziyoruz ve insanlar bize 24 saat ulaşabiliyor. Her şeyi koruyoruz. Bitkileri, hatta kertenkelelerin doğal çevresini oluşturan ama insanların inşaatlarda kullanmak için topladığı taşları bile koruyoruz. Bu bölgenin tamamen el değmemiş kalması gerekiyor” diye açıklıyor.
İki çocuk annesi doğa bekçisi Froget gülümseyerek, “Doğada olmayı, kuş seslerini dinlemeyi çok seviyorum. Her gün sevinerek işe koşuyorum” diyor.
“Dokuz yaşındaki oğlum da ormanı seviyor. Ona kertenkeleyi ve onu korumak için neler yaptığımı anlatıyorum. Bu işin bir parçası olmaktan çok gururluyum. Bütün bunlar benim adamda, benim evimde oluyor.”
Bekçilere devriye eğitimi ve öz savunma kurslarının yanı sıra ormanda yaşayan birçok ilginç canlı türü, ilaç yapımında kullanılan bitkiler gibi konularda da geniş bilgi veriliyor. İşlerinin bir parçası da bu bilgileri okul çocuklarına ve ziyaretçilere aktarmak.
Union Adası varlıklı bir ülkenin parçası olmayabilir ama biyoçeşitlilikte çok zengin.
Kertenkele projesi başladığından beri ekip, çalışmalarını başka endemik türleri de koruyacak şekilde genişletmeye başladı.
Bunlardan biri de yine yasa dışı vahşi hayvan avcılarının tehdidiyle karşı karşıya olan “pembe gergedan” iguanası.
Tıpkı küçük kertenkele gibi çarpıcı görünüş ve renkleriyle koleksiyoncuları cezbetmiş bir tür o da.
Kısa adı FFI olan doğa koruma kuruluşunun Karayipler masası yöneticisi Isabel Vique, “Çoğu koleksiyoncu aslında doğa bilimci. Farklı olduğu için bu kertenkeleyi elde etmek, onun üremesini, özelliklerini öğrenmek ve herkesten önce bu konuyu çalışmak istiyorlar” diyor.
Bu koleksiyoncular ABD’den, Avrupa Birliği’nden bile gelebiliyor.
Isabel Vique, “Fakat biz koruma projesine başlayalı, internetteki Union kertenkelesi ilanları yüzde 80 oranında azaldı” diyor.
Yasa dışı avcılar daha önceleri kertenkeleleri bulmak için dost canlısı ve yardımsever Union Adası sakinlerinden bilgi ediniyordu.
Vique, “Adaya turist gibi geliyorlar, insanlara kertenkeleleri nerede görebileceklerini soruyorlardı. Bu konuda öyle bir farkındalık yarattık ki şimdi insanlar kertenkelelerin nerede bulunacağını asla söylemez, aksine size polis karakolunu gösterirler” diyor.
Union Adası kertenkelesi 2019’da hükümetin çabalarıyla uluslararası CITES türleri koruma anlaşması kapsamına alındı ve bu sayede en üst düzeyde koruma sağlandı.
Bu, aynı zamanda yasadışı kertenkele avcılarının yakalandıklarında çok ağır para cezaları hatta hapis ile cezalandırılabilmeleri anlamına geliyor.
Dünyanın son kuru tropik ormanlarından biri olan kertenkelelerin Chatham Körfezi’ndeki yaşam alanları FFI’dan proje yöneticisi James Crockett’e göre “Karayipler doğal yaşamı açısından canlı bir laboratuvar gibi”.
“Karayip ormanları, gezegenimizde en çok tehlikede olan doğal habitatlardan biri. Chatham Körfezi gibi bozulmamış bölgeler ise çok çok az” diyor.
Bu da projenin değerini daha da artıran bir şey.
James Crockett, “Union Adası kertenkelesinin, adayı bütün dünyada temsil edecek simge bir maskot olduğunu düşünüyorum. Küçük, mükammel ve güzel” diyor.
Kertenkele koruma çalışmalarının başını çeken Union Adası Çevre İttifakı adlı yerel sivil toplum yapılanmasının kurucularından Roseman Adams da bu görüşte.
“Hükümette hala buranın büyük turistik yatırımlar için uygun olduğunu düşünenler var. Biz burada bulunan sağlıklı, bozulmamış ve hala yeni türler keşfedilen orman alanlarının değerini anlatmaya çalışıyoruz. Eğer burayı koruma fırsatını kaçırırsak, bunları ebediyen kaybedeceğiz” diyor.
Adams için küçük kertenkele özel bir anlam taşıyor.
“Bu kertenkelenin binlerce yıl hayatta kalabilmiş olması, ne kadar dirençli olduğunu gösteriyor. Kuyruğunu kaldırdığında çok gururlu görünüyor. Bu tür, bizi, Union Adalıları temsil ediyor. Küçük olabiliriz. Ama gururlu ve dirençliyiz.”
KAYNAK: BBC TÜRKÇE
