20 Mart 2003’te ABD ve müttefikleri Irak’ı işgal ederek Saddam Hüseyin’in rejimini devirdi.
ABD, Irak’ın kitle imha silahları olduğunu ve uluslararası barışa tehlike oluşturduğunu iddia etti. Washington, işgal sonunda buna dair kanıt bulamadı.
ABD neden Irak’ı işgal etmek istedi?
1990-1991 Körfez Savaşı’mda ABD, işgalci Irak güçlerini Kuveyt’ten çıkarmak için çok uluslu bir koalisyona liderlik etti ve başarılı oldu.
Savaşın ardından Birleşmiş Milletler, Irak’ın bütün kitle imha silahlarını yok etmesini emreden 687 numaralı tasarıyı geçirdi.
1998’de Irak, BM silah denetimi kurumuyla işbirliğini askıya aldı; ABD ve Birleşik Krallık, Irak’a hava saldırıları düzenledi.
El Kaide’nin ABD’de Dünya Ticaret Merkezi ve Pentagon’a yaptığı 11 Eylül 2001 saldırılarının ardından Başkan George W. Bush’un yönetimi Irak’a yönelik işgal planları yapmaya başladı.
Bush, Irak’ın İran ve Kuzey Kore ile birlikte “Kötülük Üçgeni”ni oluşturduğunu iddia etti ve Bağdat’ın kitle imha silahı üretip, depoladığını yazdı.
2002’nin Ekim ayında ABD Kongresi, Irak’a karşı askeri güç kullanma izni verdi.
2003’ün Şubat ayında o dönem ABD’nin Dışişleri Bakanı olan Colin Powell, BM Güvenlik Konseyi’nden Irak’ın 687 numaralı tasarıyı ihlal ettiğini söylerek askeri güç kullanma izni istedi. ABD’nin tezleri, Güvenlik Konseyi’ni ikna etmedi. Çoğu üye, BM ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın Irak’ta kitle imha silahı olup olmadığına dair tespit etmeye yönelik çalışmaların sürdürülmesini istedi.
ABD, denetçi raporunu bekleyemeyeceğini söyleyerek “gönüllüler koalisyonu” kurarak 20 Mart 2003’te Irak’ı işgal etmeye başladı.
ABD’nin Irak işgalini kimler destekledi?
Koalisyonda 30 ülke olsa da Birleşik Krallık, Avustralya ve Polonya işgalde aktif rol aldı.
Birleşik Krallık 45 bin asker, Avustralya 2 bin asker ve Polonya 194 özel harekat askeri gönderi. Kuveyt, işgalin kendi toprakları üzerinden başlatılmasına izin verdi.
İspanya ve İtalya, ABD liderliğindeki koalisyona destek verdi, Vilnius Grubu da Irak’ya kitle imha silahı bulunduğu tezini desteklediklerini ifade etti.
ABD’nin işgaline giden süreçte Türkiye’de “TSK’nın yabancı ülkelere gönderilmesi ve yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye’de bulunması için hükümete Anayasa’nın 92’nci maddesi uyarınca yetki verilmesi” isimli tasarı tartışıldı ve tarihe “1 Mart tezkeresi” olarak geçti. 1 Mart 2003 günü Türkiye’de tezkere için Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde yapılan oylamaya 533 milletvekili katıldı, 264 kabul, 250 red, 19 çekimser oy kullanıldı. Kabul oyları “salt çoğunluk” olan 267’ye ulaşamadığı için tezkere kabul edilmedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 1 Mart tezkeresi için ne demişti?
O dönem Başbakan olan AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, “1 Mart Tezkeresi’nin yanındaydım, karşı olanlar bunu toplantılarımızda söylemediler. Birileri de gizli kulisler attılar. O insanları araştırır bulursunuz. 1 Mart Tezkeresi’nde Türkiye Irak’ta olsaydı Irak böyle olmazdı. 1 Mart Tezkeresi’nde çıkacak netice Türkiye’yi masaya getirecekti. Arkadaşlarımızın yanlışıyla baş başa kaldık” demişti.
ABD ve Birleşik Krallık, Irak’a hangi suçlamalarda bulundu?
ABD Dışişleri Bakanı Powell, 2003’te BM’ye Irak’ın biyolojik silahlar yapmak için kullandığı “mobil laboratuvarları” olduğunu söyledi.
Powell, 2004’te ise “bu iddiaya dair kanıtların pek sağlam durmadığını” söyledi.
Birleşik Krallık, bir rapor yayımlayarak Irak’ın 45 dakika hazırlıkla Doğu Akdeniz’deki Britanya hedeflerini vurabileceğini iddia etti.
O dönem Birleşik Krallık’ın Başbakanı olan Tony Blair, Saddam Hüseyin’in kitle imha silahı ürettiğine dair “şüphe olmadığını” iddia etti.
ABD’nin de Birleşik Krallık’ın da elindeki bilgiler çoğunlukla Irak’ı terk eden kimya mühendisi Rafid Ahmed Alwan al-Janabi ve istihbarat mensubu Maj Muhammad Harith’in söylediklerine dayanıyordu. İki Iraklı, ellerinde Irak’ın kitle imha silahı programı hakkında birnici elden bilgi olduğunu iddia ettiler.
Daha sonra iki Iraklı da müttefiklerin Saddam’ı devirmesini istedikleri için kanıtları uydurduklarını kabul etti.
Kim işgali desteklemeyi reddetti?
ABD’nin komşuları Kanada ve Meksika, işgali desteklemedi.
ABD’nin Avrupa’daki en önemli müttefiklerinden ikisi: Almanya ve Fransa da destek vermeyi reddetti. Dönemin Fransa Dışişleri Bakanı Dominique de Villepin, işgali “olabilecek en kötü çözüm” diye nitelendirdi.
Türkiye, TBMM kararı doğrultusunda ABD ve müttefiklerinin ülkedeki hava üslerini kullanmasına izin vermedi.
1990-91 Körfez Savaşı’nda ABD’ye destek veren Suudi Arabistan gibi Arap ülkeleri, bu sefer Washington’a destek vermedi.
İşgalde ne oldu?
20 Mart 2003’ün şafağında ABD ve müttefikleri, 295 bin kişiyle Kuveyt’ten Irak’a girmeye başladı. 70 bin Peşmerge üyesi, ülkenin kuzeyinde Irak güçlerine karşı savaştı.
Mayıs ayı itibariyle Irak ordusu yenildi ve rejim yıkıldı. Saddam Hüseyin daha sonra yakalandı, yargılandı ve asıldı.
İşgal boyunca ABD ve Birleşik Krallık’ın iddialarının aksine Irak’ta kitle imha silahı bulunamadı.
2004 itibariyle radikal İslamcı terör örgütleri güç boşluğundan faydalanarak büyüdü. İlerleyen zamanlar Sunni ve Şiii’ler arasında iç savaş patlak verdi.
ABD askerleri, 2011’de Irak’tan çekildi.
Irak’taki savaş sebebiyle 2003 ile 2011 arasında 461 bin kişinin öldüğü belirtiliyor. Ölenlerin 275 bin ile 306 bin arasının sivil olduğu düşünülüyor. Savaş, ABD’ye 3 trilyon dolara mal oldu.
