Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) giden çevreciler, Norveç hükümetini iklim değişikliğine karşın sondaj çalışmalarına engel olmamakla suçluyor.
Ülkelerin Kuzey Kutup Bölgesi’ndeki doğal kaynakları kendi çıkarına kullanma hakkı olup olmadığına ışık tutacak dava, emsal niteliği taşıyor.
Bölgenin sahibi kim? Petrol ve gaz rezervi ne durumda?
ABD Jeolojik Kurumu’na göre, 160 milyar varil petrol ve dünyanın henüz keşfetmediği doğal gazın yüzde 30’u Kuzey Kutup Bölgesi’nde bulunuyor.
Bölgede kara ve deniz sahası olan ülkeler; Norveç, Rusya, İsveç, Finlandiya, İzlanda, ABD, Kanada ve Grönland’ın bağlı olduğu Danimarka.
Büyük bölümü deniz olduğu için aynı Antarktika’da olduğu gibi burada da çevreyi koruyacak uluslararası anlaşmalar yok.
Öte yandan küresel ısınma, bölgenin büyük bölümünde buzların erimesine neden olduğu için sondaj kolaylaşıyor.
Norveç’e açılan dava hakkında neler biliniyor?
Avrupa’nın en büyük petrol üreticisi Norveç, 2016’dan beri Kuzey Kutup Dairesi’ndeki Barents Denizi’nde petrol ve gaz aramak için çeşitli lisanslar aldı.
Geçen yıl Norveçli altı genç ve Greenpeace dahil iki çevreci kuruluş, Norveç hükümetinin bu politikalarını AİHM’e şikayet etti.
Norveç’i iklim değişikliğine karşın sondaj faaliyetlerine izin vererek “temel insan haklarını ihlal etmekle” suçlayan aktivistler, sondajın yarattığı kirlilik nedeniyle buz örtülerinin de daha hızlı eridiğini savunuyor.
Grup, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin yaşam hakkını koruyan 2. Maddesi ile özel hayata ve aile hayatına saygı hakkını koruyan 8. Madde’ye atıfta bulunuyor.
Norveç’te şu ana dek üç mahkeme dava dosyasını reddetti ancak AİHM bu işi ciddiye alıyor ve Norveç hükümetinden savunma yapmasını istiyor. Hükümet ise Salı günü bu talebe, Norveç’in iklim değişikliğine karşı uluslararası çabalara ve işbirliğine sadık kaldığını savunarak yanıt verdi.
AİHM dosyayı, Avrupa Birliği’ndeki benzer davalar için emsal niteliği taşıyacak niteliğe büründürmeyi planlıyor.
Sondaj yapan diğer ülkeler hangileri?
Rus petrol şirketleri 10 yıldan fazladır bölgede çalışmalar yürütüyor. İki yıl önce bölgede büyük bir petrol sızıntısı meydana gelmişti.
ABD de petrol şirketlerine Alaska’nın kuzeyinde sondaj izni vermeyi planlıyor. Alaska’da 1989 yılında Exxon Valdez’in sondaj çalışmaları sırasında büyük bir petrol sızıntısı olmuştu. Sızıntı, el değmemiş doğayı da tehlikeye atmıştı.
Ülkelerin bölgedeki hakları neler?
Kuzey Kutbu Bölgesi’nde sahası olan tüm ülkeler, kendi kıyılarına yakın bölgelerde deniz yüzeyinin üzerinde hak iddia edebiliyor.
Ülkeler, kıyılarından en fazla 370 km uzakta sınırları çizecek şekilde münhasır ekonomik bölgeler ilan edebiliyorlar.
Bu bölgelerde balıkçılık yapma, doğal kaynak çıkarma ve altyapı inşa etme hakları da var.
Günümüzde buradaki bazı bölgelerin hangi ülkeye ait olduğuna ilişkin gerginlikler de yaşanıyor.
Kanada, Rusya ve Grönland, Kuzey Kutbu’ndan geçen ve Lomonosov Sırtı olarak da bilinen 1.721 km’lik denizaltı dağları üzerinde hak iddia ediyor.
Kazanan ülke, Kuzey Kutbu etrafındaki denizlerin 55 bin metrekaresi üzerinde de hak iddia edebilecek.
