Temiz Hava Hakkı Platformu, Türk Tabipleri Birliği (TTB) ve Hatay Tabip Odası’nın Hatay Antakya şehir merkezindeki ölçümlerine göre, kentteki hava kirliliği limit değerlerin çok üzerinde.
6 Şubat’ta meydana gelen ve 11 şehri etkileyen depremde 48 bin 448 kişi hayatını kaybetti. Yaklaşık 14 milyon insan etkilendi. Yıkık ve acil yıkılacak (ağır hasarlı) bina sayısı 232 bin 632.
Deprem sırasında, sonrasında ve enkaz kaldırma sonucu oluşan yoğun toz bulutları hayatta kalanlar için ciddi bir risk yaratıyor. Günü kurtarmak için, hiçbir önlem alınmadan kaldırılan ve taşınan enkaz, su kaynakları, tarımsal alanlar, çadır bölgelerinin dibine öylece atılıyor. Üstü ya da etrafı kapanmıyor. Bırakıldığı yerden rüzgarla dağılıyor.
Altı aydır ölçülmüyor
Türk Tabipleri Birliği ve Temiz Hava Hakkı Platformu’nun açıklamasına göre Antakya kent merkezinde bulunan ve depremin ilk günü olan 6 Şubat’tan itibaren devre dışı kalan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın resmi hava kalitesi izleme istasyonunda altı aydır hiçbir hava kalitesi ölçümü düzenlenmiyor.
Bölgedeki hava kirliliğinin halk sağlığını yaşamsal düzeyde tehdit ettiğini belirten kuruluşlar, AirBeam1 adlı sensörlü portatif hava kalitesi ölçüm cihazıyla, 7 Haziran – 23 Ağustos 2023 arasında ince partikül madde (PM2.5)2 ölçtü.
Avrupa Birliği hava kalitesi mevzuatında ise PM2.5 için belirlenen yıllık ortalama limit değer 20 µg/m3. Bu değerin 10 µg/m3’e düşürülmesi için Avrupa Komisyonu, üye ülkelerle çalışmalarına devam ediyor. AB 24 saatlik ortalama için bir limit değer tanımlamıyor.
Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) göre dış ortam havasında yıllık ortalama PM2.5 konsantrasyonu 5 µg/m3’ü aşmamalı. Günlük (24 saatlik) ortalama PM2.5 konsantrasyonu için belirlenen kılavuz değer ise 15 µg/m3. DSÖ, 24 saatlik değerin yıl boyunca üç-dört günden fazla aşılmaması gerektiğini belirtmektedir.
Ölçümlere göre
- 10-11 Haziran günleri 22 saat 13 dakikalık kesintisiz ölçümde, PM2.5 ortalaması 48 µg/m3 olarak tespit edildi. Bu değer DSÖ’nün 24 saatlik kılavuz değerinin üç katından fazla. Aynı gün ölçülen en yüksek PM2.5 değeri 185 µg/m3.
- 16-17 Haziran günleri 23 saat 16 dakikalık kesintisiz ölçümde, PM2.5 ortalaması 16 µg/m3 olarak ölçüldü. Bu da kılavuz değerin üstünde.
- 10-11 Temmuz günleri 21 saat 10 dakika süren kesintisiz ölçümde, PM2.5 ortalaması 17 µg/m3 olarak tespit edildi. Bu değer DSÖ’nün 24 saatlik kılavuz değerinin üstünde. Aynı gün ölçülen en yüksek PM2.5 değeri 121 µg/m3olarak kayda geçti.
Üç günde de aşıldı
Açıklamada, sadece 24 saatlik ölçüme en yakın süre boyunca yapılan ölçümler bile dikkate alındığında, DSÖ‘nün yılda üç ila dört günden fazla aşılmaması gerektiğini belirttiği PM2.5 kirliliğinin yukarıda bahsi geçen üç günde de aşıldığı belirtildi.
Değerlendirmede, sadece 24 saate en yakın ölçümlerin konu edildiğinin altı çizildi. Ancak, haziranda farklı sürelerde ölçüm yapılabilen 16 günün tamamında, temmuzdaysa ölçüm yapılabilen yedi gün boyunca DSÖ limitlerinin sürekli aşıldığı vurgulandı.
Açıklamada ayrıca, ölçüm yapılan üç aylık süre içinde Antakya merkezde sıkça yaşanan elektrik ve internet kesintileri nedeniyle düzenli ölçüm yapılamadığı, ancak elde edilen kısıtlı verilerle bile kentteki hava kalitesine dair bir ön değerlendirme yapılabileceği belirtildi.
Alınması gereken önemler
Temiz Hava Hakkı Platformu ve Türk Tabipler Birliği, Hatay başta olmak üzere deprem bölgesinde alınması gereken önlemleri sıraladı:
- Tüm deprem bölgesindeki hava kalitesi izleme istasyonları bir an önce devreye alınmalıdır.
- Bölgedeki tüm istasyonlarda PM2.5 parametresinin ölçümüne zaman kaybetmeksizin başlanmalıdır.
- İstasyonlardan elde edilen verileri içeren hava kalitesi durumu ve raporlar www.havaizleme.gov.tr ve valilik web sitelerinden eksiksiz ve sürekli olarak yayınlanmalıdır.
- Meteorolojik gelişmeleri de dahil eden bir modelleme çalışması ile enkazlardan kaynaklı tozun yerleşim alanları üzerinde dağılımı tespit edilmeli, enkaz depolama alanları ve yerleşim alanları bu modelleme sonuçlarından yararlanarak konumlandırılmalıdır.
- Yıkımlar bir plan dahilinde ve çalışanlar dışında insanlar yıkım alanından uzaklaştırılarak yapılmalıdır.
- Yıkım, enkaz transferi ve enkaz depolama alanlarında boşaltılması esnasında sulama yapılmalı, taşıyıcı kamyonların üstü seyir halinde tozumayı önlemek için kapatılmalıdır.
- Çalışanlar mutlaka koruyucu ekipman ile donatılmalı ve bu ekipmanların kullanımı zorunlu hale getirilmelidir.
