Denizleri kirleten atıkların yarısı tek kullanımlık plastik maddeler; plastik bardaklar, geri dönüşümsüz poşetler, ambalajlar ve gün içinde çöpe atılan daha nicesi.
Denizler, sular ve havadaki plastik maddeler insan sağlığı üzerinde tehlikeli sonuçlar doğuruyor. Yediğimiz besinden içtiğimiz suya kadar büyük risk altındayız. Avrupa ülkeleri bu sorunla nasıl mücadele ediyor? Türkiye ne durumda?
Türkiye’nin plastik poşet kararı
Okyanuslara her sene 9 milyon ton plastik atık bırakılıyor. Türkiye’den denizlere karışan plastik atık miktarı ise yıllık 50 bin tonun üzerinde.
Türkiye Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Atık Yönetimi Daire Başkanlığı’nın verilerine göre her yıl üretilen 31 milyon ton evsel atığın yüzde 12’sini yani 3.7 milyon tonunu plastik atıklar oluşturuyor.
Türkiye’de kişi başı plastik tüketimi son 3 yıl içinde yaklaşık yüzde 10 oranında artarak 90 kilogramı aştı. Türkiye’de üretilen yıllık 25.8 milyon atığın yüzde 20’sini ambalaj atıkları oluşturuyor ve plastik ambalajlarda geri dönüşüm yüzde 20’nin üzerinde.
Yılbaşından itibaren alışverişte poşetlerin ücretli hale getirilmesi atıklarla mücadeleye katkı sağlıyor mu sorusu soruluyor. Çevre örgütlerinin görüşü geri dönüşüm ve yeniden kullanıma teşvik olmadan ve poşet geliri çevre koruması için değerlendirilmeden katkının sınırlı olacağı yönünde.
Avrupa plastik atıklar sorununda nerede?
Her yıl Avrupalılar 25 milyon ton plastik atık üretiyor ve bunların sadece yüzde 30’u geri dönüşüme gönderiliyor.
Avrupa Komisyonu 2018 Ocak ayında yeni plastik atıkla mücadele stratejisini açıkladı. Buna göre 2030’a kadar Avrupa Birliği ülkelerinde piyasadaki bütün plastik ambalajların geri dönüştürülebilir olması hedefleniyor. Tek kullanımlık plastik malzeme tüketimini azaltmak ve üretimde kasıtlı mikroplastik kullanımını sınırlamak öncelikli önlemler arasında.
Okyanuslardaki plastik varlığını engellemek için de bazı adımlar atıldı. Komisyon yeni plana göre atıkların denizlere dökülmesi konusunda sınırlamalar getiriyor. Ayrıca balıkçılık için kullanılan aletlerin çevre dostu olması üzerinde de duruyor.
Diğer yandan AB Komisyonu şirketlerin geri dönüşümü kârlı bir çözüm olarak değerlendirmesini istiyor. Komisyon bu alanda yapılacak yatırımları teşvik etme misyonu üstleniyor. Bunun yanında geri dönüştürülebilir ve akıllı plastik madde üretimi için 100 milyon euro ek finansal destek sağlanması amaçlanıyor.
Kullanılan plastik maddelerin değerlendirilmesi hususunda AB 3 temel çözüm sunuyor: Yeniden kullanım, onarım ve geri dönüşüm. Brüksel üye ülkelere ulusal ölçekte plastik atıkları azaltmak için yurttaşlarını bilinçlendirecek sosyal sorumluluk kampanyaları yürütme rolü veriyor.
AB Komisyonu’nun plastik atıklarla mücadelede bir diğer nihai hedefiyse küresel ölçekli düzenlemeler yapılması için öncü olmak.
Plastik Poşetler
Bir Avrupa Birliği ülkesi vatandaşı yılda ortalama 200 plastik poşet tüketiyor. Bu poşetlerden yüzde 89’u sadece bir kez kullanılıyor. Avrupa’da bir yılda tek kullanımlık 100 milyar plastik poşet harcanıyor.
Bu poşetler sera gazı emisyonunun ve çevre kirliliğinin başlıca nedenlerinden.
Komisyon 2015 yılında plastik poşet tüketimini kısıtlamak için yeni bir direktif yayınladı. Hedef, 2025 yılına kadar kişi başı yıllık poşet tüketimini 40’a indirmek. Bu amaca ulaşmak için üye devletlere ek vergiler çıkarma, depozito uygulaması yürürlüğe sokma ulusal ölçekte rakamsal hedefler belirleme sorumluluğu verdi. Ocak 2018 direktifine göreyse öncelikli amaç 2019 yılına kadar tüketimi yüzde 80 oranında düşürmek.
Bunun yanında poşet seçiminde çevreyi daha az kirletecek maddeleri tercih edilmesi gerektiği üzerinde duruluyor.
Avrupa’da plastik poşet kullanımında şimdiden önemli bir düşüş olduğunu söylemek mümkün. İnsanların yüzde 72’si tek kullanımlık plastik poşet tüketimini azalttıklarını söylüyor.
Fransa’da temmuz 2016’dan kasada ücretli ya da ücretsiz tek kullanımlık plastik poşet vermek yasak. Önerilen poşetler yeniden kullanıma müsait olmak ve en fazla 0.05 milimetre kalınlığında olmak zorunda ya da kağıt olmak zorunda.
Avrupa plastikle mücadelede alınacak önlemleri fonlar ve yatırımlarla finanse edecek. Atık yönetimiyle ilgiliyse 5.5 milyar euro bütçe hazırlandı.
KAYNAK: EURONEWS TÜRKÇE – GİZEM SADE
