Adalar çevresinde, alttan büzmeli ağlarla -balıkçılık terimi ile gırgırla- avlanan balıkçıların, avlanmak için denize attıkları ancak deniz dibindeki kayalıklara takılarak veya koparak deniz altında kalan metrelerce ağ, mercan türlerinin, deniz dibinde yaşayan balıkların ve ekosistemin yok olmasına neden oluyor. Su altı yaşamı öldüren ağlar Karadeniz ve Ege’den gelen balıkların üreme alanı olan Adalar’ın kirlenmesine neden oluyor.
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın 2012 yılında Adalar ve çevresinde balıkçılık faaliyetiyle ilgili tebliği şöyle:
“1 Eylül 2012 – 31 Ağustos 2016 tarihleri arasında, ticari amaçlı su ürünleri avcılığında uygulanmak üzere bilimsel, çevresel, ekonomik ve sosyal hususlar göz önüne alınarak, su ürünleri kaynaklarının korunması, sürdürülebilir işletilmesinin sağlanması için su ürünleri avcılığına ilişkin yükümlülük, sınırlama ve yasakları düzenlenmek.”
18 Ağustos 2012 tarihinde onaylanarak ve Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren ve denizlerde kontrolsüz avlanmayı engelleyen ‘gırgırla balık avı yapılma yasağı’ 31 Ağustos itibariyle geçerliliğini kaybediyor. Çevreciler ise, 104 nolu harita olarak bilinen ve 5 ada çevresinde avlanmaya yasak getiren uygulamanın sınırlarının genişletilerek, Ambarlı’dan Pendik’e uzanan BOTAŞ boru hattını da kapsaması gerektiğini savunuyor.
“Amacımız temizlemek değil, kirletmemelerini sağlamak”
Adalar’da etkinlik gösteren sivil toplum kuruluşları, 2013’deki yasağa rağmen, usulsüz avlanan tekneler nedeniyle adeta bir çöplüğe dönen ve canlı kalmayan deniz dibinin, yasağın kalkmasının ardından ne hale geleceği konusunda endişeli.
Adalar Kent Konseyi Denizle Yaşam ve Koruma Çalışma Grubu başkanı Volkan Narcı, Serco Eksiyan, Ercan Akpolat ve Ekrem Basak ile birlikte, Adalar’ın açıklarında usulsüz olarak avlanan tekneler nedeniyle bugüne kadar yaklaşık 10.000 metrekare ağı denizden çıkardıklarını söyledi. Denizde sürekli olarak temizlik faaliyetlerinin yapılmasının ciddi bir maliyet getirdiğini belirten Narcı, “Tarım Bakanlığı bir dönem bunu yaptı, ama dalışlarımızda sürekli bu ağlarla karşılaşıyoruz. Amacımız temizlemek değil, kirletmemelerini sağlamak” diye konuştu.
“Bu hatta zarar verilmesi bir faciaya neden olur”
Ucuza balık yemenin bir yolu olan gırgır avcılığına karşı olmadıklarını ancak bu tekniğin göleti andıran Marmara Denizi’nde, özellikle de Adalar bölgesinde kullanılmaması gerektiğinin altını çizen Narcı, “Biz gırgırlara karşı değiliz. Ucuz balık yememiz için gerekli üretici fabrikalardır. Sorun ufacık bir denizde, okyanusta avlanılan devasa teknelerin kullanılıyor olması. Geri dönülmez bir yola girdiğimizi tezgahlardan ve nesli yok olan canlılardan anlayabiliyoruz” dedi.
Uçlarında kurşun taşıyan gırgır ağlarının sadece su altındaki yaşama değil, su altından geçen elektrik, su, doğalgaz, telefon, atık su gibi hatlara da zarar verebileceğini söyleyen Narcı, bölgeden geçen en önemli hatlardan birinin Ambarlı’dan Pendik’e uzanan BOTAŞ boru hattı olduğunu hatırlattı. Narcı, “Bu hatta zarar verilmesi bir faciaya neden olur” dedi.
35.000 imza toplandı
Adalar Kent Konseyi / Denizle Yaşam ve Koruma Çalışma Grubu, Adalar Kaymakamlığı, Marmara Belediyeler Birliği, Anadolu Yakası Belediyeleri, Anadolu Yakası Kent Konseyleri, Anadolu Yakası Balıkçı Kooperatifleri, geleneksel balıkçılar, olta balıkçıları, İstanbul ve Ege üniversitelerinden konuyla ilgili bilim insanları ile sivil toplum kuruluşları ve üyelerinin topladıkları 35.000 imza konunun muhatapları olan İstanbul Valiliği, Tarım Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı gibi kurumlara iletildi. Öte yandan, Adalar’daki ekosistemin korunmasına yönelik bir çalıştay da düzenlendi.
Çalıştaydan çıkan sonuçlar şöyle:
“Kadıköy Moda Burnu’ndan – Tuzla’ya kadar 9 adada gırgır avcılığının kesinlikle yasaklanması, yeni bir yasak haritanın çok acil olarak çizilmesi ve resmi gazetede yayınlanması.”
“BOTAŞ boru hattında yaşanacak bir felaketin önüne geçilmesi için bu hattın da yasak alana dâhil edilmesi.”
“AB ve Türkiye’nin taraf olduğu Brüksel ve Barcelona Sözleşmelerinde yer alan koruma altındaki yumuşak mercanlar, deniz canlıları (orfoz, pina, çayırlar, denizatı, köpek balığı türleri vb.) ve kara canlılarının (bölgeye özgü ve koruma altında ki kuşlar) korunması için alanın talep edilen noktada büyütülerek alttan büzmeli ve endüstriyel avcılığa kapatılması.”
“Balık göçlerinin olduğu alanların korunması.”
“Tüm bu çalışmaları kontrol edilebilmesi için Adalar’da Sahil Güvenlik Bürosu kurulması.”
“Bu alanda 15 metreden büyük teknelerle avcılık yapılmaması.”
“Geleneksel balıkçılığın desteklenmesi.”
Hızla kirleniyor
Büyükada’nın 2 kilometre güneyinde yer alan Tavşan Adası (Neandros) yakınlarında mercanların yaşadığı bir taş bölgedeki kirlilik, kirlenmenin hızını da gözler önüne geriyor. Dalgıçların 2010 yılında yaptığı çekimlerde rengarenk görüntülere sahne olan kayalıklar, avlanma yasağı kapsamı dışında kalması sebebiyle hızla kirlendi. Üzerinde rengarenk su canlıların yaşadığı kayalıklar, 2016 yılına gelindiğinde su kirliliği, arıtma tesislerinin yetersizliği, yoğun nüfus, gırgır ve trolle avlanma gibi sebeplerle adeta griye bürünmüş durumda gözüküyor.
