Söz konusu bankalar bu finans ilişkilerinden toplamda 1.76 milyar euro kar ederken yaklaşık olarak Britanya adasının büyüklüğüne eş değer bir orman alanı yok edildi.
Verilere göre son 5 senede dünya genelinde Brezilya, orta Afrika ve güney doğu Asya’da 23 milyon hektarlık tropik orman yok edilerek palm yağı, soya, kauçuk, et ve deri üretimi yapılması için kullanılmaya başladı.
Dünya genelindeki doğal kaynakların sömürüsü, insan hakları ihlalleri ve yoksullukla ilgili araştırmalar yapan bağımsız sivil toplum örgütü Global Witness, geçtiğimiz günlerde “ormansızlaştırma” yapan (deforestation) şirketlerle uluslararası finans kuruluşları arasındaki mali ilişkilerle ilgili dikkat çekici bir rapor yayımladı.
Analiz edilen 70 binden fazla belgeye göre Avrupa’da HSBC, BNP Paris ve Deutsche Bank gibi bankaların orman tahribatına neden olan şirketlerde milyarlaca euro yatırımı bulunuyor.
Raporun en öne çıkan ayrıntılarından biri de 2015’de imzalanan Paris İklim Antlaşması sonrası toplam 6 sene içerisinde Avrupa haricinde İngiltere, ABD ve Çın merkezli yatırım şirketleri ve bankaların da dahil olduğu şirketlerin söz konusu tarım işletmeleriyle yaptıkları anlaşmalardan 15 milyar euro gelir elde etmiş olması.
Global Witness’in ilk kez paylaştığı veriler milyarlarca euro bütçeleri olan söz konusu banka ve kredi kuruluşlarının bir yandan iklim ve çevreyle alakalı “aldatıcı kampanya” yaptıklarını, diğer yandan çevre krizine neden olan firmalarla çıkar ilişkisi olduğunu göstermesi yönünden önem taşıyor. Global Witness’e göre söz konusu bankalar, müşterilerden güven kazanmak için çevre ve insan haklarıyla ilgili çok küçük bir miktar harcama yapıyor.
Avrupa Birliği (AB) Komisyonu kasım ayı içerisinde ormansızlaştırmaya karşı yeni bir yasayı kabul edeceğini açıklamıştı. Sivil toplum örgütleri ve aktivistler bu yasa kapsamına finans kurumlarının da alınmasını istiyor.
Global Witness’in üst düzey yöneticilerinden Shona Hawkes, söz konusu banka ve finans kurumlarının ormanlar yok edilirken buna destek olmaktan ve milyarlarca euro para kazanmaktan daha adaletsiz bir durum olmadığını belirterek, “Bankalar çevreye duyarlı olduklarını iddia ederek iklimle alakalı gönüllü politikalar uyguladıklarını söylüyor. Ancak gerçekler böyle değil. Yaptıkları sadece iklime duyarlı bir göz boyamadan (green washing) ibaret.” diye konuştu.
Mali destek 2019’un 4 katına yaklaştı
Araştırmacılar konuyla alakalı 2016 ile 2020 yılları arası döneme ait 70 binden fazla hisse, tahvil, kredi ve garanti sözleşmesi gibi belgeleri inceledi. Finans kuruluşlarının dünyada orman tahribatına en çok neden olan en 20 şirketle maddi çıkar ilişkisi olduğu ortaya çıktı.
Söz konusu 20 firmanın güney doğu Asya, orta ve batı Afrika ve Brezilya’da tropikal ormanların yok edilmesi ve buna bağlı insan hakları ihlalleriyle bağlantılı olduğu kaydedildi.
Global Witness’in 2019’da yaptığı benzer bir analize göre 300’ü aşkın banka dünyanın ormansızlaşmaya neden olan en büyük 6 şirketine 44 milyar euro finans desteği verdi. 2021 verileri şu anda ormansızlaşmaya sebebiyet veren firmalara yapılan mali desteğin bu rakamın yaklaşık 4 katına çıktığını gösteriyor.
‘Ormansızlaştırmayı’ en çok finanse eden kuruluşlar hangileri?
Verilere göre ormansızlaşmaya neden olan şirketlerle en çok iş yapan kuruluş New York merkezli yatırım bankası JPMorgan. Verilere göre JPMorgan, son 5 senede ormanların yok olmasına neden olan şirketlerle toplamda 56.9 milyar dolarlık kredi anlaşmaları yaptı.
Global Witness verilerine göre HSBC, ormansızlaşmaya neden olan söz konusu şirketlerle en çok iş yapan ikinci özel banka konumunda. İngiltere merkezli HSBC buna rağmen 2017 yılında yaptığı kamu açıklamasında ormansızlaştırmaya neden olan firmalara finans sağlamadığını duyurmuştu.
Verilere göre HSBC söz konusu tarım ve hayvancılık firmalarına 6.23 milyar euro mali destek sağladı ve toplamda 34 milyon euro gelir edlde etti. HSBC’nin toplamda sağladığı meblağ, İngiltere’deki diğer bankaların aynı alanda sağladığı mali desteğin yarısından fazlasını oluşturdu.
Fransa’nın en büyük bankası BNP Paribas ise söz konusu şirketlerle yaptığı finans anlaşmalarından 32.9 milyon euro kazanç sağladı. Hollanda merkezli Rabobank 67.2 milyon euro ve Alman menşeili Deutsche Bank ise 12.4 milyon euro gelir elde etti.
Global Witness, tüm bu rakamları tam olarak tespit etmenin zor olduğunu çünkü söz konusu bankaların yapılan anlaşmalarda 3’üncü taraf olarak kaldığını belirtiyor. Bunun yanında ormanları yok ederek tarım arazileri açan şirketlerin ne kadar soya, palm yağı, selüloz, kauçuk ya da et üretimi yaptığını belirlemek için de bu şirketlerin yatırım oranlarına bakılıyor.
Global Witness araştırma görevlilerinden Kenza Bryan, Sky News’e yaptığı açıklamada, söz konusu finans desteği olmadan bu şirketlerin üretim yapamayacağını ve ormansızlaştırılan arazilerde tarım ve hayvancılık faaliyetlerinde bulunamayacağını söyledi.
BNP Paribas verileri inkar etti, JPMorgan yorum yapmaktan kaçındı
HSBC, Global Witness’e yaptığı açıklamada söz konusu şirketlerle olan mali ilişkilerinin ormancılık, palm yağı ya da besicilikle ilgili olmadığını, bu ilişkilerin çoğunun bittiğini ya da bitmek üzere olduğunu söyledi.
BNP Paribas bu mali ilişkileri inkar ederken, Deutsche Bank ve JPMorgan yorum yapmaktan kaçındı. Radobank ise ormansızlaştırmaya finans desteği vermeye sıcak bakmadıklarını ve bu hizmete son vermek için mevzuatta değişiklikler yapacaklarını kaydetti.
Hollanda merkezli şirket ayrıca hizmet verdikleri firmaların iklim ve çevreye duyarlılık konusunda bir gelişme kaydetmediğini gördükleri zaman kendileriyle konuyla alakalı görüşme yapacaklarını ekledi.
Barclays, Standard Chartered ve NatWest gibi bankalarsa sırasıyla 3.14 milyar, 2.52 milyar ve 488 milyon euro ile bu alana İngiltere’de en çok mali destek veren diğer kuruşlar olarak kayıtlara geçmişti.
Standard Chartered ve finansman sağladığı kurumlar bakımından “Avrupa’nın en kirli bankası” olarak adlandırılan Barclays iddiaları ciddiye aldıklarını ve söz konusu araştırmanın sonuçlarını değerlendireceklerini açıkladı. NatWest ise yorum yapmaktan kaçındı.
KAYNAK: EURONEWS TÜRKÇE – KEREM CONGAR
