Dünyanın en prestijli ödülleri arasında kabul edilen Nobel Barış Ödülü, İsveçli bilim adamı, iş adamı ve hayırsever Alfred Nobel tarafından yaratılmıştı.
Fakat siyasi doğası gereği, bu ödül diğer beş ödüle göre hep daha tartışmalı oldu.
BBC, bugüne kadarki en tartışmalı altı kazananı ve bir de kazanamayanı inceledi.
Barack Obama
Pek çok kişi Barack Obama 2009’da ödülü kazandığında şaşkınlığa uğramıştı, buna Obama’nın kendisi de dahil.
2020’de yayınladığı anılarında, haberi duyduğunda ilk verdiği tepkinin “Ne için?” olduğunu yazdı.
Yalnızca dokuz aydır görevde olan bir kişiye ödül verilmesini erken bulanlar çoktu.
Hatta ödül için aday gösterme süresi, Obama’nın göreve başlamasından yalnızca 12 gün sonra bitmişti.
2015’te BBC’ye konuşan Nobel Enstitüsü’nün eski direktörü Geir Lundestad, ödülü veren komitenin sonradan bu karardan pişman olduğunu ima etmişti.
Obama’nın görev yaptığı iki dönemde ABD askerleri Afganistan, Irak ve Suriye’de çatışmalara dahildi.
Yaser Arafat
Filistinli lider Yaser Arafat, İsrail Başbakanı İzak Rabin ve İsrail Dışişleri Bakanı Şimon Peres 1994’te Oslo Barış Anlaşması’nı imzalamaları nedeniyle ödüle layık görüldü.
O dönemde bu anlaşmanın İsrail-Filistin sorununu çözeceği umuluyordu.
Geçmişte silahlı mücadele vermiş birinin bu ödülü alması hem İsrail’de hem de dünyada tartışmalara neden oldu.
Arafat’ın adaylığı bile Nobel Komitesi’nde ayrılığa yol açtı.
Komitenin üyelerinden Norveçli siyasetçi Kare Kristiansen bunu protesto etmek için komiteden ayrıldı.
Aung San Suu Kyi
Myanmarlı politikacı Aung San Suu Kyi, Mayanmar’daki ordu yönetimine karşı verdiği barışçıl mücadele ile 1991’de bu ödülü kazanmıştı.
Fakat 20 yıl sonra, BM tarafından soykırım olarak nitelenen Arakanlı Müslümanlara karşı işlenen insan hakları ihlalleri ve katliamlara sessiz kalması nedeniyle ciddi bir şekilde eleştirildi.
Ödülünün geri alınması için çağrılar yapılsa da Nobel Ödülleri’nin kuralları böyle bir şeye izin vermiyor.
Abiy Ahmed
Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, komşusu Eritre ile yıllardır süren sınır sorununun çözümünde üstlendiği rol nedeniyle ödülü kazandı.
Fakat birkaç ay sonra bu karar sorgulanmaya başlandı.
Uluslararası toplum Ahmed’in, ülkenin kuzeyindeki Tigray bölgesine orduyu göndermesini eleştirdi.
Oradaki çatışmalarda binlerce kişi öldü.
Birleşmiş Milletler durumu “içler acısı bir felaket” olarak niteledi.
Wangari Mathai
Kenyalı aktivist 2004’te bu ödülü kazanan ilk Afrikalı kadın oldu.
Fakat sonraki yıllarda HIV ve AIDS hakkındaki açıklamaları çokça eleştirildi.
Mathai HIV’in siyahları öldürmek için yaratılmış bir biyolojik silah olduğunu öne sürüyordu.
Bu iddiayı destekleyen tek bir bilimsel kanıt yok.
Henry Kissinger
ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger 1973’te ödülü kazandı.
Kamboçya’da gizli bombardımanlar ve Güney Amerika’daki ölüm saçan askeri rejimlere destek vermek gibi ABD dış politikasının en eleştirilen hamlelerinden bazılarına dahil olmuş bu kişiye ödül verilmesi, epey eleştiri topladı.
Kissinger ödüle, Vietnam Savaşı’nda ateşkes anlaşmasının imzalanmasındaki rolü nedeniyle Kuzey Vietnamlı lider Le Duc Tho ile birlikte layık görülmüştü.
Vietnamlı lider ödülü reddederken Nobel Ödül Komitesi’nden iki kişi de Kissinger’a ödül verilmesini protesto etmek için istifa etti.
New York Times ise ödüle Nobel Savaş Ödülü adını verdi.
Ödüle layık görülmeyen Gandhi
Bazen de Nobel Barış Ödülü’nün verilmediği kişiler dikkat çeker.
Bu alanda en dikkat çeken isim, muhtemelen Mahatma Gandhi’dir.
Birden fazla kere aday gösterilse de, 20. yüzyıldaki pasifist hareketin simgesi olan Hint siyasetçi ödülü hiçbir zaman kazanamadı.
2006’da Barış Ödülü’nü veren komitenin başında bulunan Norveçli tarihçi Geir Lundestad, Gandhi’nin listedeki en büyük eksiklik olduğunu söylemişti.
