Ay’ın nasıl oluştuğunu araştıran astronomlar; 4.5 milyar yıl önce Dünya’ya çarpan başıboş küçük bir gezegenin Dünya’ya çarpmasıyla oluştuğuna dair deliller buldular. Araştırma; Theia isimli bu “gezegensel embriyo”nun çarpmasının oldukça şiddetli olduğunu, bunun da Ay ve Dünya’nın füzyonuyla sonuçlandığını ileri sürüyor.
Ay’ın, Güneş Sistemi’ndeki bir çarpışmanın parçalarından oluşmuş olabileceği düşüncesi yeni değil, fakat geçmişte bilim insanları; Theia’nın basitçe Dünya’ya çarpıp, kopardığı parçayı (Ay’ı) yörüngeye sokup tekrar uzayın derinliklerine doğru devam ettiğini ileri sürüyorlardı. Los Angeles’taki University of California’dan araştırmacıların yürüttüğü bu yeni çalışmaya göre ise; Theia aslında uzayın derinliklerine doğru devam etmedi.
Bu durumu araştıran ekip, Apollo uzay görevleriyle Dünya’ya getirilen 7 adet ay taşı ve Dünya’nın manto tabakasına ait 6 adet volkanik taş üzerinde analizler yürüttü.
Araştırma sırasında ekip, taşların hangi oksijen izotoplarını içerdiğini inceliyorlardı, yani araştırmacılar oksijen atomlarındaki nötron ve proton sayılarını hesaplıyorlardı. Bu işlem neden önemlidir? Çünkü, Güneş Sistemi’indeki gezegensel her yapı üzerindeki taşlar; söz konusu gezegensel yapıların kendine has oksijen izotopları oranına -bir nevi parmak izine- sahiptir, bu da taşların nereden geldiğini ortaya çıkarmada önemli bir işlemdir.
Örneğin, Dünya oksijeninin %99’undan fazlası O-16‘dır. Yani her atom 8 proton ve 8 nötrona sahiptir. Fakat gezegenimizde küçük oranlarda da olsa O-17 ve O-18 atomları da bulunur. Ve O-16 ve O-17 izotopları arasındaki oran, taşların –ve diğer yapıların– nereden geldiğine dair çalışma yapılabilmesinde kullanılabilir.
Eğer ki; Theia Dünya’ya yandan çarptı ve Ay’ı oluşturduysa, daha önce de tahmin edildiği gibi; Ay, temelde Theia ve Dünya’dan oluşmuştur ve Ay taşları farklı oksijen izotop oranına sahip olmalıdır. Fakat durum bu şekilde değil.
Araştırmacılardan Edward Young; Dünya ve Ay’ın oksijen izotopları arasında bir fark olmadığını söylüyor.
Buna karşın bulgular bizi, 2012’de ileri sürülen; Theia ve Dünya’nın yandan çarpışma yerine aslında birleşmeyle (füzyon) sonuçlanan kafa kafaya bir çarpışma yaşadığı hipotezine geri götürüyor.
Young’a göre; Theia, hem Dünya ile hem de Ay ile tamamen karıştı ve dengeli bir şekilde ikisine de dağıldı. Bu da; Dünya ve Ay arasında Theia’nın neden farklı bir izini göremediğimizi açıklıyor.
Öte yandan Theia hakkında hala sınırlı bilgiye sahibiz, ancak bazı astronomlar; Theia’nın Mars büyüklüğünde olduğunu düşünüyor. Öte yandan Edward Young öncülüğündeki ekip ise; bu “gezegensel embriyonun” Dünya ile yakın büyüklüklerde olduğunu düşünüyor.
Fakat ekip; Theia’nın büyüdüğüne dair deliller olduğunu ve eğer çarpışmadan sağ kurtulduysa kendi başına bir gezegen olarak var olması gerektiğini söylüyor.
Science ‘da yayımlanan bu araştırma eğer daha fazla delillerle desteklenirse, görünen o ki; gezegenimizin nasıl oluştuğuna ve evrimleştiğine dair kavrayışımız değişecek.
Öte yandan, bu durum suyun Dünyamıza nereden geldiğine dair bakış açımıza da katkı sunabilir. Yani Theia ile kafa kafaya bir çarpışma Dünya’daki suyu büyük olasılıkla ortadan kaldırmıştır. Ve eğer durum buysa, bu da demek oluyor ki; Dünyamızdaki su on milyonlarca yıl sonra küçük göktaşı çarpmalarıyla geri getirilmiş olabilir.
Her ne kadar bugün üzerinde yaşadığımız gezegenin geçmişte başka bir gezegeni yerinden ederek var olduğunu düşünmek üzücü olsa da, bütün bu kazaların Dünya’da yaşam oluşmasına sebep olduğunu düşünmek gerçekten çok etkileyici.
KAYNAK: bilimfili
