Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), yeni tip koronavirüsün kaynağının araştırılması için ilk koronavirüs vakalarına dair verileri paylaşması için Çin’e çağrıda bulundu. DSÖ, bu bilgilere erişimin ilerideki araştırmalar için “kritik önem” taşıdığını, virüsün laboratuvar kazası ile yayılmış olabileceği teorisinin de değerlendirilmesi gerektiğini belirtti. DSÖ’nün çağrısını reddeden Çin, virüsün kaynağını bulma konusunda “siyasi” çabalar yerine “bilimsel” çabaları tercih ettiğini bildirdi.
“Siyasi izlemeye karşıyız” diyen Çin Dışişleri Bakanı Yardımcısı Ma Zhaoksu, koronavirüsün kaynağı konusunda “bilimsel izlemeyi desteklediklerini” vurguladı. DSÖ heyetinin yaptığı incelemeler sonrasında Ocak ayında yayımlanan rapora işaret eden Bakan Yardımcısı, virüsün kaynağı konusunda yeni incelemelere de karşı çıktı. Ma Zhaoksu, “DSÖ ve Çin’in ortak raporunun sonuçları ve tavsiyeleri uluslararası toplum ve bilim çevreleri tarafından kabul edildi. Gelecekte gerçekleştirilecek küresel bir izleme, yeni bir rapora başlayarak değil ancak mevcut rapora dayanarak oluşturulabilir” dedi. Bakan Yardımcısı, “Çin, Covid-19’un kaynağını bulma çalışmalarında iş birliğini asla reddetmedi, sadece böyle bir araştırmanın politikleştirilmesini reddetti” ifadelerine vurgu yaptı.
2021 yılının Ocak ayında uluslararası uzmanlardan oluşan DSÖ heyetinin ilk raporu Çin ve DSÖ ortaklığında hazırlanmış, virüsün kaynağına yönelik bir sonuç elde edilememişti. Söz konusu raporda, virüsün başka bir hayvan aracılığıyla yarasalardan insanlara geçmiş olmasının en olası senaryo olduğunu, Vuhan’da viroloji laboratuvarından sızmış olmasının “oldukça olasılık dışı” göründüğü açıklanmıştı.
Vuhan’da ilk görüldüğünden beri 4 milyondan fazla insanın ölümüne sebep olan, ekonomileri felç eden yeni tip koronavirüsün kaynağını bulmak için yürütülen çabalar, Pekin’in üzerinde baskı yaratıyor. Çin’in ülke dışından araştırmacılara isteksiz yaklaşması ise uzmanları “virüsün bir laboratuvardan sızmış olabileceği teorisini” düşünmeye daha açık hale getiriyor.
“Daha fazla veriye ihtiyaç var”
ABD Başkanı Joe Biden, Mayıs ayında virüsün kaynağına dair ayrı bağımsız bir araştırma yürütülmesini talep etmişti. DSÖ Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus de, ilk gerçekleştirilen incelemenin yeterince kapsamlı olmadığını ifade etmiş, daha fazla veri ve çalışmaya ihtiyaç duyulacağını belirtmişti.
DSÖ’nün geçen ay incelemenin ikinci aşamasının Vuhan’daki laboratuvarın da denetimini içermesi gerektiği yönündeki açıklaması, Pekin’in tepkisine yol açmış, Çin Sağlık Bakanı Yardımcısı Zeng Yiksin açıklamayı “ortak akla saygısızlık ve bilime karşı kibir” olarak nitelendirmişti.
“İlk kez bir laboratuvar çalışanı enfekte olmuş olabilir”
DSÖ’den Vuhan’a giden heyetin başkanı Danimarkalı bilim insanı Peter Ben Embarek, Danimarka kamu televizyonu TV2’ye yaptığı açıklamada, Vuhan’daki hayvan pazarına yakın olan laboratuvarın güvenlik standartları konusunda endişeleri olduğunu belirtti. “Beni en çok endişelendiren hayvan pazarının yakınındaki laboratuvar” diyen Embarek, bir laboratuvar çalışanının örnekleri alırken enfekte olmuş olabileceğinin güçlü varsayımlar arasında bulunduğunu belirtti. Embarek, yarasaların Vuhan bölgesinden olduğu konusunda şüpheleri olduğunu, yarasalara yaklaşmış olabilecek insanların Vuhan laboratuvarında çalışanlar olabileceğini söyledi.
Koronavirüsün kaynağı konusunda bağımsız incelemeler yapılması için çabalayan bir girişimin lideri olan Jamie Metzl, Embarek’in değerlendirmelerinin ezberleri bozduğunu, daha önce laboratuvardan sızmış olma ihtimalinin “olasılık dışı” olarak nitelendirmesinin “utanç verici” olduğunu ifade etti.
