Dünyanın en büyük hurda plastik ithalatçısı olan Çin’in, Ocak 2018’den itibaren hurda plastik ithalatını yasaklamasının ardından Türkiye’nin plastik atık ithalatı geçen yılın aynı dönemine göre iki katından fazla arttı. Bu yılın ilk çeyreğinde Türkiye’nin İngiltere’den ithal ettiği plastik atık 27 bin 34 tona yükseldi.
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD)’nün 2015 yılı verileri, Türkiye’de toplanan çöplerin sadece yüzde 1’inin dönüşüm yapıldığını gösteriyor.
Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) verilerine göre 2016 yılında 31 milyon ton atık toplanmasına karşın bu atıkların sadece yüzde 9,8’i geri kazanım tesislerine gönderildi.
Bu da Türkiye’nin kendi atıklarını toplayamaması ve ham madde yetersizliği nedeniyle Avrupa’dan plastik atık ithal etmesini zorunlu kılıyor.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığının 1 Ocak 2018’den itibaren yürürlüğe koyduğu yeni yönetmelikte, yurt içinde piyasaya sürülecek cam, metal, plastik, kağıt/karton ambalajların belirli oranlarda yurt içinde toplanan atıklardan ve bu atıklardan elde edilen ham maddelerden üretilmesi zorunluluğu getiriliyor.
İthalat da üretim de artıyor
Türkiye plastik atık ithalatını artırırken plastik mamül üretim miktarında da büyüme trendini sürdürüyor.
Türkiye Plastik Sanayicileri Derneği Pagder’in yayınladığı ‘Plastik Sektörü Ham Madde Dışa Bağımlılık Analizi’ne göre Türk plastik sektörü üretim kapasitesi ile dünyada 7’nci, Avrupa’da ise 2’nci sırada yer alıyor.
Analizde, 2023 ihracat hedefleri göz önüne alındığında özellikle ham madde üretiminin arttırılıp dışa bağlılık oranlarının azaltılması gerektiği vurgulanıyor.
Türkiye’nin geri dönüşümdeki yetersizliği dikkate alındığında, Avrupa’dan kontrolsüz yapılan atık ithalatının Türkiye’deki çevreye, doğaya ve insan sağlığına olabilecek zararları endişeleri de beraberinde getiriyor.
Tekniğine göre uzaklaştırılamayan ve depolanamayan atıklar önemli derecede çevre kirlenmesine neden olarak, halk sağlığını olumsuz yönde etkiliyor.
Türkiye’nin İngiltere’den plastik hurda ithalatının artmasıyla ilgili olarak CHP Kocaeli milletvekili Tahsin Tarhan konunun araştırılması için TBMM’ye soru önergesi verdi.
‘’Yeni Türkiye’de çöp ithal etmek geri kalmışlığın belgesi’’
Euronews Türkçe’ye konuşan Tarhan, bilim ve teknoloji ithal edilecek denilen yeni Türkiye’de çöp ithal etmenin geri kalmışlığın belgesi olduğunu söyledi. Tarhan, CHP adına bir soru önergesi vererek bu konunun araştırılmasını talep ettiklerini kaydetti.
Bu durumun çevreye zarar vereceği gerekçesiyle uzmanları endişelendirdiğini söyleyen Tarhan, ülkemizin içinde bulunduğu ekonomik krizde, çöpün bile ithal ediliyor olmasının kamuoyunda tartışmalara yol açtığını dile getiriyor.
‘’Türkiye geri dönüşüm konusunda olması gereken noktanın çok gerisinde’’
Türkiye Doğal Hayatı Koruma Vakfı İletişim Müdürü Tolga Yücel, Türkiye’de ambalaj atıklarının uygulama ve takip sisteminde eksiklikler olduğunu söylüyor. Yücel, Türkiye’nin geri dönüşüm konusunda olması gereken noktanın çok gerisinde olduğunu ifade ediyor.
Yücel, denizlerdeki plastik atıkların yüzde 80’inin karasal kökenli olduğunu düşündüğümüzde, özellikle sahillerde yoğunlaşan nüfus baskısı sorunun çözümünü daha da zorlaştırdığını dile getiriyor ve şunları söylüyor:
‘’Türkiye Doğal Hayatı Koruma Vakfı olarak, bakanlığımız ve üreticilerle birlikte bu oranları iyileştirmek için tüketicilerin ilgisini çekecek ek ekonomik enstrümanlar üzerinde çalışıyoruz’’
‘’Dünyada bugüne kadar üretilen plastiğin yüzde 90’ı geri dönüştürülmedi’’
Greenpeace Akdeniz İletişim Sorumlusu Nilay Vardar da bu atıkların gönderildikleri ülkelerde geri dönüştürülse bile yerel geri dönüşüm altyapısı üzerinde çok büyük bir yük yaratacağından ve ülkelerin kendi ürettiği plastik atığıyla başa çıkmasını daha da zorlaştıracağının altını çiziyor.
‘’Sorunun en büyük kısmını da plastik tüketiminin ortalama yüzde 40’ını oluşturan bu ‘tek kullanımlık’ plastik ambalajlar oluşturuyor. 2 dakikada içilip çöpe atılan pet şişeyi düşünün. Bu plastiklerin doğada çözünmesi yüzyılları alıyor. Çoğu plastik, çevre koşulları ne olursa olsun biyolojik olarak ayrışmıyor. Maalesef bugüne kadar üretilen plastiğin yüzde 90’ı geri dönüştürülmedi’’
Türkiye’nin kıyısında yer aldığı Akdeniz’de de durum hiç iç açıcı değil. Greenpeace Akdeniz Plastik Raporu’na göre, Akdeniz’den alınan derin deniz örneklerinin yüzde 92,8’inde plastik saptandı. Akdeniz havzasında 4 metrekareye 1 plastik atık düşüyor.
2019’dan itibaren plastik poşet ücretli olacak
Diğer yandan Türkiye Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ‘Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğini’ 1 Ocak 2018 itibariyle yürürlüğe soktu
Yeni yönetmelikte 1 Ocak 2019 yılından itibaren internet üzerinden yapılan satışlar da dahil, plastik poşetler tüketicilere ücretsiz verilemeyecek.
Rakamlarla plastik kirliliği
• Her sene yaklaşık 12 milyon ton plastik denizlere karışıyor. Bu, dakikada bir kamyon dolusu plastik demek.
• Bugün okyanuslarımızda beş trilyon plastik parçası bulunuyor; bu rakam dünyanın etrafını 400 kez dolaşarak elde edilecek miktarı işaret ediyor.
• Sorunun en büyük kısmını da plastik tüketiminin ortalama yüzde 40’ını oluşturan ve iki dakika kullanıp attığımız tek kullanımlık plastik ambalajlar oluşturuyor
• Büyük plastik parçaları balina, kaplumbağa ve deniz kuşları gibi türlerin boğulmasına neden oluyor; küçük plastik parçaları ise deniz hayvanları tarafından yiyecek sanılıp yeniyor.
• Deniz kuşlarının yüzde 90’ının, deniz kamplumbağalarının üçte birinin midesinde plastik var. Balina ve yunus türlerinin yarısından fazlası plastik tüketiyor.
• Birleşmiş Milletler Çevre Programı, yüz binlerce deniz canlısının her yıl plastik kirliliği nedeniyle öldüğünü söylüyor. Büyük plastik parçaları mikro plastiklere bölünerek deniz canlılarının besin zincirine karışıyor. Hatta deniz mahsulleri aracılığıyla tabaklarımıza kadar giriyor.
• Tüm dünyada beş büyük deniz atıkları girdabı mevcut, bunlardan en bilineni ise “Büyük Pasifik çöp yaması”. Bu, 700 kilometrekarelik çok büyük bir alana tekabül ediyor.
KAYNAK: EURONEWS TÜRKÇE – GONCA YAĞCI
