euronews’den Figen Güneş’in haberi;
Türkiye’deki seçimlerde, ilk kez böyle bir uygulamaya gidilirken, Yüksek Seçim Kurulu Kürt seçmenlerin oylarının taşındığı Diyarbakır kırsalında 16 sandıkta itirazları kabul ederek taşımayı durdurdu. YSK’nın güvenlik gerekçesiyle başlattığı uygulama bölgede özellikle HDP tabanında tepkilere yol açmış. Kararın, farklı noktalara taşınan sandık merkezlerine gitme imkanı olmayan binlerce seçmeni mağdur edeceği düşünülüyor.
Sandık taşımaları ve birleştirmeleri nedeniyle seçimlerin meşruiyetinin tartışıldığını ifade eden Diyarbakır Barosu Başkanı Ahmet Özmen, seçim demokrasisi açısından sandıkların seçmenin ayağına gitmesi gerektiğini ve bölgede sandıkların taşınmasını, birleşmesini hukuksal olarak doğru bulmadıklarını aktardı.
Yüksek Seçim Kurulu, 24 Haziran’da yapılacak Cumhurbaşkanı ve 27’inci Dönem Milletvekili Genel Seçimleri’nde 19 vilayette ‘güvenlik gerekçesiyle’ sandıkları birleştirme ve taşıma kararı almıştı. Diyarbakır Barosu’na kayıtlı avukatlar seçim günü gözetmen olarak sandıkların başında bulunacak ancak Baro Başkanı Özmen sandık taşımada uygulanan kriterlerden haberdar olmadıklarını ifade ediyor.
“1990’lı yıllarda bile sandık taşıma işine girilmedi”
YSK’nın sandıkları taşıma kararına gerekçe olarak ‘güvenlik kaygısının’ öne sürüldüğünü söyleyen Özmen, bu nedenle seçimlere katılımın düşeceğini belirtiyor: “1990’lı yıllarda güvenlik açısından daha riskli alanlar söz konusuyken, sandık taşıma işine girilmedi. Seçmenler, bu seçimde, halen hangi sandığa taşındıklarını bilmiyorlar. YSK, derhal muhtarlıklar üzerinden hangi köye taşındıkları konusunda aydınlatıcı bilgileri vermeli.”
Yeni seçim yasasına göre, sandık taşıma Diyarbakır için valiliğin talepleri doğrultusunda YSK’ca onaylandı. Güvenlik kaygılarına ilişkin sorular yönelttiğimiz Diyarbakır Valiliği soruları yanıtsız bıraktı. HDP’nin en çok oy alan parti olduğu Diyarbakır’da 100’den fazla sandık taşınıyor. Taşınan ilçeler ve sandık sayıları şöyle: 14 Kulp, 8 Silvan, 6 Bismil, 48 Lice, 10 Hani, 15 Dicle, 3 Kocaköy ve 10 sandık Hazro’da.
Lice gibi dağlık ilçelerin yanı sıra ovaya kurulu Bismil ilçesinde de altı sandık taşınıyor. Bismil’de oy kullanacak olan HDP seçmeni Abdülkadir Sümer, sandıkların taşınmasının kendisi için sorun olduğunu belirterek ‘oyunu yerinde kullanmak istediğini’ ifade ediyor. Çoğu ailenin başka köylere gidecek ulaşım imkanlarının bulunmadığını ve Bismil’de zaten ova olması nedeniyle ‘terör problemi’ olmadığını belirten Sümer, başka bir soruna dikkat çekiyor:
“İlçede yaygın aşiret ilişkileri nedeniyle ‘köyler birbirine düşman’, bu durumda seçim günü oy için diğer köye gittiklerinde kavga çıkabilir veya bu kaygılarla diğer köye hiç gitmeyebilirler”
Seçimlere sayılı günler kalırken, Kocaköy dahil diğer ilçelerde seçmenler hangi sandıkta oy kullanacağı konusunda henüz bilgi sahibi değil. Kocaköy ilçesinde ikamet eden, sandığı üç kilometre mesafedeki yan köye taşınan HDP seçmeni 28 yaşındaki engelli yurttaş Ahmet Özkaya, birisi götürmezse oy kullanamayacağını anlatıyor:
“Köyümüz 1992’de askerler tarafından yakılınca Diyarbakır’a göç etmiştik, orada sakat kaldım. Engellilere oy çuvalı götürülüyormuş, hiç haberim olmadı. Evimizde üç seçmen var, nasıl gideceğiz bilmiyorum. Umarım birisi sevabına götürür.”
Aynı köyde yaşayan 73 yaşındaki Hanım Kılıç da sandığının taşındığını bilmeyenlerden. Kılıç’ın yeni sandığı kilometrelerce uzak olsa da, oy kullanmaya kararlı:
“Yaşlıyım, arabamız yok. O köye kadar eşimle, sabahtan yola çıkıp üç dört kilometre yürüyeceğiz. Madem taşıyorlar, 20 kilometre de olsa giderim.”
Kılıç gibi, 75 yaşındaki Mehmet Üçakan da yaşına rağmen taşınan sandıkta oy kullanacak: “Sandığım Amerika’da bile olsa giderim. Bu artık namus davası. Recep Tayyip Erdoğan yeter ki düşsün de kim kazanırsa kazansın.”
Kocaköy İlçe Seçim Kurulu’nda çalışan ve adını vermek istemeyen bir memur, YSK’nın araç tahsis etmemesi nedeniyle vatandaşın seçim günü “mağdur olacağını” ifade ediyor. Köy yollarının, büyük otobüs yolculuğuna uygun olmayışı nedeniyle HDP, seçmenleri minibüsler ve şahsi araçlar ile yeni sandıklarına taşıyacak. Araç tahsis konusunda bölgede diğer partilerin çabası sınırlı kalırken, HDP’li Diyarbakır Kayapınar İlçe Seçim Kurulu üyesi Yusuf Gündüz “imkanlarının her yere yetmeyeceğini” ifade ediyor.
Meselenin güvenlik meselesi olmayıp, HDP’nin ‘oylarını düşürmek için’ yapıldığını iddia eden Gündüz “Hükümet bölgedeki idari amirler üzerinde baskı kuruyor; buradaki valilik, kaymakamlık ve YSK baskı altında. Her köyde 10 kişi sandığa gitmezse onu kazanç olarak görüyorlar.” diyor.
Diyarbakır merkezde kurulu polis kontrol noktalarında yığılmalar olmazken, ilçelerde durum farklı. HDP’li Gündüz buna ilişkin kaygılarını paylaşıyor: “Lice’de 48 sandık taşınıyor. Askerler yolu kesip, ‘istihbarat aldık, mayın var’ diyebilirler, saatlerce bekletebilirler, sonra asılsız ihbar deyip bırakabilirler, daha önce yaşandı bunlar. Türkiye genelinde OHAL var, fakat burda OHAL’i aşan bir baskı var. Seçimler adil olmayacak.”
Seçim günü güvenlik kontrol noktalarında seçmenlerin sandığa götürülmelerine müsade edilmeyeceğini beklediğini söyleyen CHP Diyarbakır Milletvekili Adayı Şerif Doğru ise “HDP üzerinde yoğun baskı var” diyor.
İYİ Parti milletvekili adayı Yiğit: HDP’yi baraj altı bırakmak için alınan bir karar
Türkiye genelinde diğer bölgelerde, sınır ilçelerinde, oylar taşınmazken, sandık taşıma uygulaması sadece Doğu ve Güneydoğu illerinde uygulanıyor. Bunun ‘haksız ve yanlış bir uygulama’ olduğunu dile getiren İyi Parti Diyarbakır Milletvekili Adayı Ahmet Yiğit, bunun “HDP’yi baraj altında bırakmak için yapılmış bir hamle” olduğunu savunuyor.
“Sandıkların HDP’nin çok oy aldığı yerlerde taşınması bir tesadüf değildir” diyen Yiğit, sandıkların taşınmasının İyi Parti’yi de “olumsuz etkileyeceğini”, fakat bu etkinin sınırlı kalacağını belirtiyor. Yiğit, kendi seçim bölgesi Ergani’de, AK Parti’ye oy çıktığını ve seçmenlerin aynı yerde oy kullanacağını, Hani, Lice gibi HDP seçmeninin ağırlıklı olduğu yerlerde ise “kasıtlı olarak taşındığını” savunuyor.
Seçim güvenliği anlamında bu seçimde içi daha rahat olan siyasetçiler de var. AK Parti’nin eski bakanlarından, geçmiş dönem Diyarbakır Milletvekili Kutbettin Arzu, 50 milyonun üzerinde seçmenin olduğu bir ülkede, yaklaşık 200 bin seçmenin yerinin değişmesinin, seçim sonucunu değiştirmeyeceği görüşünde:
“Bu uygulama, aksine güvenlik sağlar, bazen 100 oyun olduğu yerde 102 oy çıkıyordu ve hepsi de aynı partiye çıkıyordu, bu sandığa müdahale olduğunu gösteriyordu. Seçmenin güvenliği önemli, çünkü kırsalda halen terör örgütü var. Dağlık bölgelerde, yarın tekrar terör örgütü gücü eline geçirir diye korkup tehdit altında oy veriyorlar.” diyor Kutbettin Arzu.
Sandık taşımayı 1999 yılında teklif ettiklerini fakat dönemin iktidarının o dönemin kanunlarına uymadığından kabul etmediğini dile getiren Kocaköy Kaymakamlığı’nda görevli ismini açıklamayan bir memur “O zaman PKK daha güçlü olduğundan, iktidarın taşımaya kalkışmadığını” savunuyor. Kendisinin Diyarbakırlı olduğunu, önceki yıllarda seçimden iki üç gün önce PKK’nın köyüne gelip silahla oy istediğini paylaşıyor: “Şimdi silah yok ama başka baskı araçları var. Örneğin yıllardır bölgede belediyeleri baskı aracı olarak kullandılar tabii aynısını İstanbul belediyeleri de yaptı; oy verene yol yaparım dediler.”
Sandıkların taşınmasıyla HDP oyları düşecek demek ona göre mantıken doğru değil: “İktidarın elinde bu kadar güç varken, tek köyde HDP’ye bu kadar oy çıkması zaten köy için iyi değildi. Hizmetleri kayyum götürüyor, önceden yolları karayolları yapardı. Şimdi kayyum orada, tüm oylar HDP’ye çıkarsa servis götürmez. Taşındığı için HDP oyları artacak bence.”
Seçim günü araç tahsis edilmemesine ilişkin “adil değil” diyen kaymakamlık memuru, Türkiye’nin dağlık kırsal bölgelerinde mahalle baskısı “yoğun hissediliyor” deyip ekliyor: “Köy sandıklarını bina gibi düşünün, oylar sayılı ve kime oy çıkacağı belliydi önceden. Aslında bu taşımada daha çok sandık birleşmeliydi ve farklı partilere oyların gittiği yerlerde olmalıydı ki tam anlamıyla gizli oy gerçekleşsin. YSK sadece iki köyün sandıklarını birleştirdi. Bu aslında tam anlamıyla bir oy serbestliğini yine sağlamıyor.”
