Anadolu’nun ihracat üssü olarak bilinen illerinin 2020 yılı toplam ihracatındaki payı, 2010 yılındaki düzeyinin altında kaldı. Türkiye İstatistik Kurumu’nun Düzey-2 coğrafi sınıflamasına dayanan kalkınma ajansı bölgelerine göre yaptığımız hesaplamaya göre Anadolu’nun ihracatta başa güreşen bölgeleri, pay kaybında başı çekti.
Dünya gazetesinden İsmet Özkul’un haberine göre, 26 kalkınma ajansı bölgesinin 12’sinin toplam ihracattaki payı 10 yıl öncesine göre azaldı.
İhracattaki payı 10 yıl öncesinin gerisine düşen bölgeler Bursa, Eskişehir, Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA), Doğu Marmara Kalkınma Ajansı (MARKA), Zafer Kalkınma Ajansı (ZAFER), Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı (DOKA), Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (DAKA), Ankara Kalkınma Ajansı (ANKARAKA), Dicle Kalkınma Ajansı (DİKA), Serhat Kalkınma Ajansı (SERKA), Karacadağ Kalkınma Ajansı (KARACADAĞ), Ahiler Kalkınma Ajansı (AHİKA), Kuzey Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (KUDAKA) ve Fırat Kalkınma Ajansı (FKA) bölgeleri oldu.
2010 yılına göre ihracattaki payı en fazla azalan bölge Bursa, Eskişehir, Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA) bölgesi oldu. BEBKA bölgesinin ihracattaki payı 2010 yılında yüzde 9.97 iken, bu oran 2020’de 3.67 puanlık kayıpla yüzde 6.30’a düştü.
BEBKA bölgesinin ihracat payındaki düşüşte Bursa etkili oldu. Bilecik ile Eskişehir ihracat paylarını 2010 yılına göre çok küçük artışlarla korudular. 10 yıl öncesine göre Bilecik ihracatını yüzde 133.55, Eskişehir yüzde 47.6 artırdı. Buna karşın bölgenin açık ara en büyük ihracat potansiyeline sahip ili olan Bursa’nın ihracatı 10 yıl öncesinin yüzde 14.93 altına düştü.
Kocaeli’nin ihracatı yüzde 18.6 azaldı
İhracat payı kaybında ikinci sırada yine bir ihracat üssü bölge yer alıyor. İkinci sıradaki Doğu Marmara Kalkınma Ajansı (MARKA) bölgesinin ihracattaki payı 10 yıl öncesine göre 1.78 puanlık kayıpla yüzde 9.95’ten yüzde 8.17’ye düştü. Kocaeli, Sakarya, Yalova, Bolu ve Düzce illerinden oluşan bu bölgenin payındaki düşüşte, bölgenin en büyük ihracat potansiyeline sahip olan Kocaeli’nin ihracatının 10 yıl öncesine göre yüzde 18.70 azalması belirleyici oldu.
Ege’nin ihracatta öne çıkan illeri olan Manisa, Uşak, Afyonkarahisar ve Kütahya’yı kapsayan Zafer Kalkınma Ajansı bölgesinin ihracattaki payı da 10 yıl önce yüzde 3.42 iken 2020 yılında 1.50 puanlık kayıpla yüzde 1.92’ye indi. Bu bölgenin ihracat payındaki düşüş de bölgenin en yüksek ihracat potansiyeline sahip ili olan Manisa’nın ihracatının 10 yıl öncesine göre yüzde 33.10 düşmesinden kaynaklandı. Bölgenin diğer illerinden Afyonkarahisar yüzde 41.12 ile Türkiye ortalaması düzeyinde bir 10 yıllık ihracat artışı gerçekleştirirken, Kütahya yüzde 95.89, Uşak ise yüzde 112.04’lük ihracat artışı ile Türkiye ortalamasının oldukça üzerine çıktılar.
İstanbul tek başına 80 ile bedel
Toplam ihracattaki payını 10 yıl öncesine açık ara en fazla artıran ise İstanbul Kalkınma Ajansı (İSTKA) bölgesi oldu. İstanbul’un toplam ihracattaki payı 2010 yılına göre 3.06 puan artarak yüzde 46.67’den yüzde 49.73’e çıktı. İstanbul tek başına geriye kalan 80 ilin tamamına hemen hemen eşit düzeyde ihracat gerçekleştirdi. İstanbul’un ihracattaki payı 2015 yılındaki yüzde 53.54 düzeyine göre gerilemiş olmakla birlikte hala 2010 yılı düzeyinin üzerinde seyrediyor.
Anadolu’da ihracat payını İstanbul’un ardından en fazla artıran İpekyolu Kalkınma Ajansı (İKA) bölgesi oldu. Gaziantep, Kilis ve Adıyaman’ı kapsayan bu bölgenin toplam ihracattaki payı 2010 yılına göre 1.76 puan artarak yüzde 3.17’den yüzde 4.93’e çıktı. 2010 yılında ihracat payı açısından Ankara ve Zafer Kalkınma Ajansı (ZAFER) bölgesinin gerisinde yer alan İKA bölgesi, bu iki bölgenin önüne geçti. Bölgenin ihracat payının artışında, bölgenin ihracat potansiyeli en yüksek ili olan Gaziantep’in ihracatını 10 yıl öncesine göre yüzde 121.62 artırması belirleyici oldu.
Anadolu’da ihracat payını İKA’dan sonra en fazla artıran bölge Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı (OKA) oldu. Amasya, Çorum, Samsun ve Tokat illerini kapsayan bu bölgenin toplam ihracattaki payı 2010 yılına göre 0.70 puan artarak yüzde 0.41’den yüzde 1.11’e çıktı. Bu sonuçta Çorum’un ihracatını 10 yıl öncesine göre yüzde 700, Samsun’un da yüzde 170 artırması belirleyici oldu.
Konya ve Karaman’ı kapsayan Mevlana Kalkınma Ajansı (MEVKA) bölgesi de ihracattaki payını 10 yıl öncesine göre 0.49 puan artırarak yüzde 1.50’ye çıkardı. MEVKA’nın ardandan Orta Anadolu Kalkınma Ajansı (ORAN) geliyor. Kayseri, Sivas ve Yozgat illerini kapsayan bu bölgenin ihracat payı 10 yıl öncesine göre 0.42 puan artarak yüzde 1.49’a çıktı. Bu bölgenin üç ilinde de ihracat artış oranları, Türkiye ortalamasının oldukça üzerine çıktı.
Miktar artış oranında KUZKA lider
Miktar olarak ihracat artışında ise ilk sırada Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı (KUZKA) yer alıyor. Çankırı, Kastamonu ve Sinop illerini kapsayan bu bölgenin ihracatı 10 yıl öncesine göre yüzde 849 arttı. İhracatındaki bu büyük sıçramaya rağmen KUZKA, 564 milyon dolar yıllık ihracat ile 26 bölge içinde hala alt sıralarda yer alıyor.
KUZKA’yı 10 yıl öncesine göre yüzde 282 ihracat artışı ile Amasya, Çorum, Samsun ve Tokat illerini kapsayan Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı (OKA) izliyor. Üçüncü sırada ise ihracatını 10 yıl öncesine göre yüzde 119 artıran İpekyolu Kalkınma Ajansı bölgesi yer alıyor.
26 bölge içinde 5 bölgenin ihracatı 10 yıl öncesinin bile altına indi. İhracattaki düşüşte ilk sırada 2010 yılına göre ihracatı yüzde 58 düşen Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (DAKA) yer alıyor. DAKA’yı yüzde 39 ihracat kaybı ile Serhat Kalkınma Ajansı (SERKA) izliyor.
İhracat potansiyeli düşük olan bu bölgelerin yanısıra ihracatta başa güreşen Zafer ve BEBKA bölgelerinin ihracatının da 10 yıl öncesinin gerisine düşmüş olması, toplam ihracat potansiyelini olumsuz etkileyen bir faktör oluşturuyor.
