Zararın büyük bölümü, yüzde 49 hissesi Türkiye Varlık Fonu’na devredilen Türk Hava Yolları ile Kamu İktisadi Teşebbüsü (KİT) statüsünde bulunan Devlet Demir Yolları’ndan (TCDD) kaynaklandı. Bakanlığın hazine adına pay sahipliğini üstlendiği KİT’lerde ise tablo bu yıl zarardan kâra döndü. 19 KİT ile bir bağlı kuruluşun 2019 yılı sonunda 1.7 milyar TL olan zararı, 2020 yılında 825,8 milyon TL kâra yükseldi. KİT’lerde istihdam 2020 yılında da azaldı.
KİT’lere 17,5 milyar TL’Lik ödeme
Hazine ve Maliye Bakanlığı, 2020 yılı Kamu İşletmeleri Raporunu yayınladı. Raporda 19 KİT ve bir bağlı ortaklık olan TCDD Taşımacılık AŞ’nin yanı sıra hisseleri Türkiye Varlık Fonu’na devredilen kamu işletmeleri, kamu sermayeli bankalar ve Özelleştirme İdaresi Başkanlığı portföyündeki kuruluşların 2020 yılına ilişkin mali tablolarına yer verildi. Rapora göre kamu işletmelerinin nominal sermayesi 242 milyar TL’ye ulaşırken toplam ödenmiş sermayesi ise yaklaşık 186,6 milyar TL olarak gerçekleşti. 2020 yılında bütçeden KİT’lere 15,4 milyar TL sermaye ödemesi ve 2,1 milyar TL görevlendirme bedeli ödemesi olmak üzere toplam 17,5 milyar TL ödeme yapılırken, KİT’lerden bütçeye yapılan ödemeler ise 1,9 milyar TL temettü, 1 milyar TL hasılat payı ve 2,6 milyar TL kurumlar vergisi olmak üzere toplam 5,5 milyar TL’yi buldu. 2019 yılı sonunda 1,7 milyar TL olan dönem net zararı 2020 yılında 19 KİT ve bir bağlı kuruluş için 825,8 milyon TL net kâra dönüştü.
14 işletmenin yıllık zararı 19,3 milyar TL
Hisseleri Türkiye Varlık Fonu’na devredilen ve yönetim kontrolü kamuda olan kuruluşlar ile portföyü Özelleştirme İdaresi Başkanlığında bulunan kuruluşlar eklendiğinde 14 kamu işletmesinin 2020 yılı zararı 19.3 milyar TL’ye ulaştı. 20 kamu işletmesi ise 2020’yi kârla kapatırken toplam kâr 15.5 milyar TL olarak gerçekleşti. Yüzde 49 hissesi Türkiye Varlık Fonu’na devredilen Türk Hava Yolları, zararda başı çeken kuruluş oldu. THY’nin 2020 yılı zararı 6.1 milyar TL’yi bulurken TCDD’nin zararı da 3.9 milyar TL’ye ulaştı. TCDD’yi 2.1 milyar TL’lik zararla Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü takip etti.
BOTAŞ zararını 5,6 milyar TL’den 26 milyon TL’ye düşürdü
2019 yılını 5.6 milyar TL zararla kapatan BOTAŞ ise 2020’deki zararını 26.8 milyon TL’ye kadar düşürdü. Raporda BOTAŞ’ın zararını düşürmesi ile ilgili şu ifade kullanıldı: “Döviz kurlarındaki artış trendinin devam ettiği 2020 yılında uluslararası petrol fiyatlarındaki ciddi düşüşler sayesinde, kuruluşun satışlardan dolayı oluşan maliyeti 2020 yılında bir önceki yıla kıyasla yüzde 10 oranında azalış göstererek 63,9 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Böylelikle, kuruluş 2019 yılındaki 5,6 milyar TL’lik zarar sonrasında, daha uygun fiyatlardan doğal gaz ithal etme imkânına kavuşarak zararını önemli ölçüde azaltmış ve yılı 26,8 milyon TL dönem zararı ile kapatmıştır.” Kâr eden kuruluşlar arasında ise ilk sırayı 5.9 milyar TL ile Türkiye Elektrik İletim AŞ aldı. Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü de 2020 yılını 2.7 milyar TL kâr ile kapattı. 2020 yılında MKE 925 milyon TL, TRT de 496 milyon TL kâr elde etti.
Özelleştirmede 969 milyon TL’lik zarar
Özelleştirme İdaresi Başkanlığı portföyünde kamu payı yüzde 50’nin üzerinde olan dört ana işletmeci kuruluştan Türkiye Şeker Fabrikaları ise 2020 yılı sonunda 969,8 milyon TL zarar ederken, Sümer Holding’in yıl sonu zararı 24,7 milyon TL olarak gerçekleşti. Türkiye Denizcilik İşletmeleri ise yılı 28,2 milyon TL kâr ile kapatırken Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. Genel Müdürlüğü’nün de yıl sonu kârı 584 bin TL olarak gerçekleşti.
İstihdam bu yıl da azaldı
Öte yandan KİT’lerde her yıl gittikçe azalan istihdam sayısı, 2020 yılında da azaldı. KİT’lerde 2000 yılında ortalama 207 bin kişi istihdam edilirken bu sayı 2019 yılında 100 bin 516 kişiye düşmüştü. 2020 yılında ise istihdam sayısı 99 bin 235’e geriledi. KİT’lerin yatırım harcaması ise 2020 yıl sonu itibarıyla bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 17.2 oranında artarak yaklaşık 23,8 milyar TL seviyesine ulaştı.
Kâr eden kuruluşlar
TEİAŞ: 5,9 milyar TL
Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü: 2.7 milyar TL
Borsa İstanbul A.Ş: 1.8 milyar TL
Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü: 1,2 milyar TL
TÜRKSAT: 1 milyar TL
MKE: 925,8 milyon TL
TRT: 496 milyon TL
USHAŞ: 395,1 milyon TL.
DMO: 322,6 milyon TL
EÜAŞ: 171,9 milyon TL
Türk Reasürans A.Ş: 105 milyon TL.
TİGEM: 76,8 milyon TL
Toprak Mahsulleri Ofisi: 61,6 milyon TL
AOÇ: 54,9 milyon TL
Anadolu Ajansı: 14,9 milyon TL
Askeri Fabrika ve Tersane İşletme A.Ş: 13,1 milyon TL
Türkiye Elektromekanik Sanayi A.Ş: 5,6 milyon TL
Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu: 2,9 milyon TL
Türkiye Denizcilik İşletmeleri: 28,2 milyon TL
Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. Genel Müdürlüğü: 584 bin TL
Zarar eden kuruluşlar
THY: 6,1 milyar TL
TCDD: 3,9 milyar TL
DHMİ: 2,1 milyar TL
Türkiye Taşkömürü Kurumu: 1,3 milyar TL
TCDD Taşımacılık A.Ş: 1,3 milyar TL
TPAO: 1,704 milyar TL
Türkiye Şeker Fabrikaları: 969,8 milyon TL
PTT: 741 milyon TL
ÇAYKUR: 547,3 milyon TL
TEDAŞ: 357,5 milyon TL
Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü: 223 milyon TL
Türkiye Raylı Sistem Araçları Sanayii: 109,7 milyon TL
BOTAŞ: 26.8 milyon TL
Sümer Holding A.Ş. Genel Müdürlüğü: 24,7 milyon TL
KAYNAK: T24 – ERAY GÖRGÜLÜ
