Davutoğlu’nun kurduğu ‘gölge kabine’ nedir? Hangi ülkelerde var?

Gelecek Partisi tüzüğünde ‘Politika İzleme Kurulu’ olarak adlandırılan Gölge Kabine nedir?

İngilizcesi “shadow cabinet” olan Gölge Kabine parlamenter yönetim sistemlerinde görülen bir uygulamadır. Genellikle ana muhalefet partisi tarafından kurulur ancak diğer muhalefet partileri de bunu yapabilir. Ana amaç; hükümeti denetlemek, daha sıkı muhalefet etmek ve alternatif politika ve çözüm önerileri sunmaktır. Hükümetin atadığı her bakanlık için muhalefet partisi de kendi ‘gölge bakanı’nı belirler.

Amaç hükümeti adım adım izleyip denetleme yapmak

Her gölge bakan da icraat makamındaki gerçek bakanlığın faaliyetlerini çok yakından takip eder ve denetler. Mensubu olduğu muhalefet partisinin politikasına göre bu bakanlığın icraatlarını eleştirir; yaptığı ‘yanlış’ları ortaya çıkarır ve alternatif politikalar önerir. Amaç icraat makamı bakanlığı gölgesi gibi izlemek ve bu bakanlık üzerinde denetleme kurmaktır. Tespitlerini soru önergeleri, rapor, meclis konuşmaları ve basın toplantıları yoluyla kamuoyuyla paylaşır.

Esasında muhalefet partilerinden beklenen tüm bunları yapmaktır ancak ‘gölge kabine’ kurularak muhalefette bir çeşit uzmanlaşma ve sürekli takip yapılır. Hükümetteki bakanların da denetlendiklerinin farkında oldukları için gerçekleştirecekleri eylemlerde daha tedbirli davranması ve açık vermemeye çalışması beklenir. Yürürlükteki kabinede bulunan bakan sayısı kadar ‘bölge bakan’ içermesi beklenir. Muhalefet partisinin iktidara gelmesi durumunda, gölge bakanlar yeni kurulacak bakanlar kurulunda görev almak için muhtemel adaylardır.

‘Gölge Kabine’ İngiltere’de ortaya çıktı

‘Gölge Kabine’nin en güçlü uygulandığı ülkelerinden başında İngiltere geliyor. ‘Gölge kabine’nin ortaya çıktığı ülke de yine İngiltere. Geçmişte Britanya İmparatorluğu’nun parçası olan İngiliz Milletler Topluluğu ülkelerinde daha çok görülen bir uygulama. İngiltere’nin dışında Kanada, Yeni Zelanda, Avustralya gibi ülkelerde bu yönteme sıkça rastlanıyor. Bu ülkeler dışında Fransa, İrlanda, İtalya ve Güney Afrika’da uygulanıyor. Bazı ülkelerde ise adına ‘gölge kabine’ denilmeden oluşturulan kurullarla benzer bir muhalefet yöntemi görülüyor.

Tarihi 19. yüzyıla kadar uzanıyor: Majestelerinin sadık muhalefeti

İngiltere’de parlamentodaki muhalefetin hükümeti eleştirmesi 1720’le kadar dayanıyor. “Majestelerinin sadık muhalefeti” kavramı ise ilk kez 1826 yılında kullanıldı. İngiltere’de hükümetler Kral veya Kraliçe adına kurulduğu için “Majestelerinin sadık muhalefeti” ifadesi tercih edildi. Buradaki ‘sadık’ kavramı muhalefetin majesteye değil hükümete yönelik olduğunu belirtmek için kullanılır.

‘Gölge Kabine’ kavramı ise 1880’lerde ortaya çıkmıştır. Bu kavram; görevden ayrılan hükümetlerin eski bakanların siyaset konuşmak için bir araya gelmeleriyle oluşmuştur. Amaç ise tekrar iktidara dönmek için politika ve çalışmaları tartışmaktır. İlk yıllarda resmi bir boyut kazanmadı.

Churchill döneminde kurumsallaştı

İngiltere’de 1940’da Winston Churchill başbakanlığında kurulan hükümetin politikarına karşı kimin söz alacağı tartışması yaşanmıştır. Bundan sonraki süreçte mecliste muhalefet partilerinin rolü artmıştır. 1951-1964 yılları arasında süren Muhafazakar Parti iktidarına karşı ‘Gölge Kabine’ İşçi Partisi tarafından muhalefet yöntemi olarak benimsenmişti.

Gelecek Partisi tüzüğünde ne var?

Gelecek Partisi tüzüğünde Politika İzleme Kurulu’nun tesis edilmesi yer alıyor. Parti kaynaklarına göre bu kurul, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Kabinesi bakanlarını ve bakanlık uygulamalarını yakından takip edecek. Kaynaklar tüzükte ‘gölge kabine’ ifadesi kullanılmasa da bu kurulun ‘gölge kabine’ gibi çalışacağını ifade ediyor. Gelecek Partisi Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu kurul üyelerini açıklarken “Bir şekilde gölge kabine olarak adlandırıldı” diyerek bu kurulun görev ve sorumluluklarını açıkladı.

Gelecek Partisi bu çevrevede 16 başkanlık kuracak. Türkiye’de mevcut bakan sayısı da 16 ve neredeyse hepsi mevcut bakanlıklar ile aynı ismi taşıyor. Politika İzleme Kurulu Koordinatörlüğü’ne Feridun Bilgin atandı.

Gelecek Partisi’nin kurduğu ‘gölge kabine’ye atanan isimler kimler?

1. Adalet Politikaları Başkanlığı: Ali Aydın

2. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Politikaları Başkanlığı: Selen Yıldız Öztürk

3. Çevre ve Şehircilik Politikaları Başkanlığı: Cesim Gökçe

4. Dış Politika Başkanlığı: Kani Torun

5. Enerji ve Tabii Kaynaklar Politikaları Başkanlığı: Mehmet Fatih Arslan

6. Gençlik ve Spor Politikaları Başkanlığı: Cuma İçten

7. Hazine ve Maliye Politikaları Başkanlığı: Serkan Özcan

8. İçişleri Politikaları Başkanlığı: İzzettin Küçük

9. Kültür ve Turizm Politikaları Başkanlığı: Yeşim Karadağ

10. Eğitim Politikaları Başkanlığı: Yusuf Ziya Özcan

11. Savunma Politikaları Başkanlığı: Salih Aynural