Üç yılı aşkın süredir devam eden Rus işgaliyle birlikte Ukrayna’da, ülke tarihinin en büyük kadın hareketi ortaya çıktı. Anneler, eşler, kız çocukları, kız kardeşler, büyükanneler, teyzeler ve nişanlılar, Rus güçlerince esir alınan ya da savaşta kaybolan askerleri birlikte arıyor. Kadınlar, resmî kuruluşlar ya da gayriresmî gruplar içinde örgütlendi. Tüm bu oluşumlar, birbiriyle iş birliği yapıyor.
Esir değişimleri, sıkı gizlilik ve güvenlik tedbirleri altında yürütülüyor. Gazetecilere ne tam zaman ne de yer bildiriliyor. Rusya tarafından serbest bırakılan Ukraynalıların götürüldüğü hastanenin ismi bile açıklanmıyor. Buna rağmen, mayıs ayının sonlarında sabahın erken saatlerinde yüzlerce sivil, Çernihiv’deki bir hastanenin avlusunda toplanıyor ve Ukrayna-Rusya sınırından otobüslerin gelişini bekliyor.
Çernivtsi’den buraya gelen emekli Nadija, bir yıldır hiçbir esir değişimini kaçırmamış. 41 yaşındaki oğlu Oleksandr Korolyuk, Şubat 2023’te Bahmut cephesinde kaybolmuş. “Arıyorum ve umut ediyorum,” diyor elinde birkaç fotoğrafla. Orada bulunan her kadının yanında oğullarının, eşlerinin, babalarının ya da nişanlılarının fotoğrafları var. Bu fotoğrafların, televizyon ve gazetelerde yayımlanmasını istiyorlar.
Aileler umutla bekliyor
Kalabalığın büyük bölümü, hastane avlusundaki elma ağaçlarının gölgesine sığınıyor. Aileler, askerlerin bağlı olduğu tugaylara veya tutuldukları Rus cezaevlerinin numaralarına göre gruplaşıyor. 36. Deniz Tugayı’nın flamaları uzaktan fark ediliyor. Bu tugayın 1300’den fazla mensubu 2022 baharında Mariupol’de esir alınmıştı ve o günden bu yana değişim için bekliyorlar.
Uman kentinden Olha Handşala, 34 yaşındaki oğlu Yevhen’e yalnızca bir mektup gönderebilmiş. Ondan henüz bir haber alamamış. Bu onun dördüncü esir değişimi. “Buraya askerlerimizi desteklemek için geliyorum. Belki de kampta oğlumu görmüş biriyle karşılaşırım. Onun nasıl olduğunu ve nerede olduğunu bana söyleyebilir,” diyor.
Şmerynka’dan Valentina Otçeretna da oğlu Nazar’ı arıyor. 36 yaşındaki oğlundan 2022 Nisan ayı başından bu yana haber alınamıyor. Ancak anne, umudunu kaybetmek istemiyor. Daha önce değişimle serbest kalan Mariupol garnizonuna ait askerlerin, onu kampta tanıdıklarını söylüyor. “Bu bilgiyi koordinasyon merkezine bildirdim. Oğlumu gördüğünü söyleyen bir adamla iletişime geçtiler, her şeyi doğruladı. Ama Nazar hâlâ kayıp,” diye yakınıyor Otçeretna.
Sumi bölgesinden otobüsle gelen birkaç düzine kadın, polis bariyerinin hemen önünde bekliyor. Bariyerin ardında, serbest bırakılanların geleceği avlunun ayrı bir bölümü yer alıyor. En genç kadın olan Svitlana’nın pankartında nişanlısı Oleh Haluşka’nın dikkat çekici dövmeleri yer alıyor. Kara-Dağ Tugayı’nda Ulusal Muhafız olan Haluşka, bir yıl önce Zaporijya bölgesindeki cephede kaybolmuş. “Belki biri bu dövmeleri görmüştür,” diyor Svitlana.
Otobüsten hastane binasına kadar olan birkaç metrelik mesafede, askerlerin ellerine düzinelerce fotoğraf tutuşturuluyor. Az sayıda asker durup resimlere bakıyor, soruları yanıtlıyor ya da gazetecilerle konuşuyor. “Bu çok zor, yüzlerce fotoğraf var,” diyor 36. Deniz Tugayı’ndan Yuriy ve bir deste fotoğrafla hastanenin koridorlarında kayboluyor.
Asker yakınları önemli bir misyon üstleniyor
Tüm zorluklara rağmen gerek Savaş Esirleri Koordinasyon Merkezi gerekse asker yakınları, bu buluşmaların anlamlı olduğu görüşünde. “Geçen Ağustos’tan bu yana buraya adeta hac yolculukları yapılıyor. Aileler çoğu kez fazla bilgi edinmese de dönen askerler ne kadar sevildiklerini görüyor” diyor merkezin sözcüsü Petro Yazenko.
Bulanık görüntülü Rus videolarındaki askerleri tanıyan kişiler de oluyor. Kayıp ve esirlerle ilgili en büyük Telegram kanallarından biri neredeyse 122 bin aboneye sahip. Her gün yaklaşık bir düzine yeni isim ve yüz burada paylaşılıyor. “Bir kişi, fotoğraftan ne kadar erken tanınırsa değişim süreci de o kadar erken başlayabilir,” diyor Yazenko.
Kaç Ukraynalının esir olduğu ya da kayıp sayıldığı konusunda resmî bir açıklama yapılmıyor. Açık kaynaklara dayanan UALosses projesi, mayıs sonu itibarıyla isimleriyle birlikte 6 binden fazla savaş esirini listeliyor. Koordinasyon merkezine göre, Rusya’daki tanımlanamamış esirlerin sayısı giderek azalıyor.
Yaklaşık 65 bin kişi halihazırda “kayıp” olarak kategorize ediliyor. Ancak bunların çoğu muhtemelen asla geri dönmeyecek. Yine de kimse umudunu kaybetmek istemiyor. Asker yakınlarının önemli bir misyon da üstlendiğini belirten Yazenko, “Esir değişimlerinde asker yakınlarının mutlaka bulunması gerekiyor. Zira bu, oradaki herkese güç veriyor,” şeklinde konuşuyor.
“İyilik yapmak ve umut olmak istiyorum”
Asker yakınlarından oluşan dernek aktivistlerinin kapsamlı bir faaliyet alanı var: Koordinasyon merkeziyle toplantılar, nöbet ve anma etkinlikleri, anıt levha açılışları ve konferanslara seyahatler. “İyilik yapmak ve aileler için bir umut ışığı olmak istiyorum. Onlara unutulmadıklarını hatırlatmak istiyorum,” diyor Mariupol’de esir alınan deniz piyadesi Oleh Muslov’un kızı Kateryna Muslova. Onun yönettiği ve ismiyle müsemma şekilde “yürekleri ile hareket edenlerin” buluştuğu yardım vakfı “Heart in Action”, esirlerin serbest bırakılması için uluslararası kamuoyu oluşturmaktan devlet desteklerinin sağlanmasına kadar birçok alanda faaliyet yürütüyor.
Esir ve kayıp koordinasyon merkezi, asker yakınları tarafından kurulan 150’den fazla sivil toplum kuruluşu ve özel girişimle birlikte düzenli olarak ortak toplantılar yapıyor. “Ailelerin bir araya gelmesi ve organize olması, işimizi bir nebze olsun kolaylaştırıyor. Böylece ortak sorulara daha kolay yanıt bulunabiliyor,” diyor merkezin sözcüsü Petro Yazenko.
Ancak iş birliği her zaman yapıcı olmuyor. Yazenko, bazı dernekleri eleştiriyor. Bazılarının Rus provokasyonlarına ya da dolandırıcılara kandığını, gizli bilgileri paylaştıklarını ya da gösteriler düzenleyip koordinasyon merkezini etkisiz kalmakla suçladıklarını öne sürüyor ve ekliyor: “Her başarılı esiri değişimi, aynı zamanda henüz yakınları bulunmayanlar arasında büyük bir memnuniyetsizliğe de neden oluyor.”
KAYNAK: DEUTSCHE WELLE TÜRKÇE
