Rusya’da başken Moskova’da Cuma akşamı, dolu bir konser salonuna yönelik saldırıda en az 137 kişinin ölmesinden sonra bugün ülkede yas tutuluyor.
Bayraklar yarıya indirilirken, etkinlikler iptal edildi ve televizyon kanalları yayın programlarını değiştirdi.
Silahlı saldırganların Crocus Belediye Binasına girip, ayrım gözetmeksizin ateş açıp, binayı ateşe vermesi sonucu 140’tan fazla kişi de yaralandı.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, dün yaptığı açıklamada tüm saldırganların yakalandığını söyledi.
“Barbarca bir terörist saldırı” olarak nitelediği olayın faillerinin Ukrayna’ya doğru seyahat ederken yakalandığını belirten Putin, Putin “Düşmanlarımız bizi bölemeyecek” dedi.
Putin saldırının ardından ilk müdahaleyi yapan güvenlik ve sağlık ekiplerine teşekkürlerini iletirken ülkede bugün için bir günlük yas ilan etti.
Rus lider ayrıca saldırının planlanmasında yer alan herkesin tespit edileceğini ve cezalandırılacağını ekledi.
FSB, dün öğlen itibarıyla aralarında saldırıyı gerçekleştiren dört kişinin de bulunduğu 11 kişinin gözaltına alındığını duyurdu.
Saldırı, ülkenin en popüler büyük konser salonlarından birinin de bulunduğu Crocus Belediye Salonu’nda düzenlendi.
Kent merkezinden uzakta olduğu için, mekanın güvenliği daha zayıftı.
IŞİD, Moskova saldırısını örgütün Telegram kanalı üzerinden üstlendi.
Örgütün daha önce ilgisi olmayan saldırıları da üstlendiği biliniyor fakat ABD, ellerindeki bilgilerin, saldırının IŞİD tarafından düzenlendiğini gösterdiğini açıkladı.
Bu, Rusya’da son 20 yılın en çok ölümlü saldırısı oldu.
ABD iki hafta önce Rusya’daki vatandaşlarına yönelik bir uyarı yayımlamış, “Moskova’da konserler de dahil toplu etkinliklerin hedef alınabileceğine dair bilgilerin değerlendirildiğini” açıklamıştı.
BBC’nin ABD’deki partneri CBS’e konuşan ABD’li yetkililer, istihbaratı aldıklarında, ellerindeki bilgileri Rus yetkililerle de paylaştıklarını söyledi.
Saldırı hakkında neler biliniyor?
Doğrulanan görüntülerde, bir rock grubunun konseri için toplanan kişilere salona giren kamuflajlı kişilerin, otomatik silahlarla ateş açtığı görülüyor.
En az 4 saldırgan, paylaşılan görüntülerden tespit edildi.
Binlerce kişinin bulunduğu binada büyük bir yangın da çıktı. Görgü tanıklarına göre bunun nedeni, saldırganların molotof kokteyli atmasıydı.
Yangın sabaha karşı söndürülebildi.
Saldırı düzenlenen binanın 12 bin 900 metrekare büyüklüğünde olduğu kaydediliyor.
Rusya haber ajansları, saldırıdan kaçan sivillerin kompleksin çatısına sığındığını da bildirdi. Buraya da sıçrayan yangına söndürme helikopterleri ile müdahale edildi.
Crocus Belediye Salonu’nda bulunanlar Rus medyasına olayla ilgili tanıklıklarını anlattı.
Vitaly adlı bir görgü tanığı “Teröristler konser salonunda insanlara ateş açtı, sonra da molotof kokteyli attı” dedi.
Aynı kişi her şeyin yanmaya başlaması sonrası, acil çıkışa yöneldiklerini ancak burada kilitli bir kapıya rastlamaları sonrası bodrum katında kurtarılmayı beklediklerini kaydetti.
Cumartesi günü olay yerine dönen bir görgü tanığı, yaşadıklarını BBC Rusya Editörü Steve Rosenberg’e şöyle anlattı:
“Gördüğümüz şeyleri tarif edecek sözler bulmakta zorlanıyorum.
“Önce bir patlama sesi duydum. Havai fişek sandım. Fakat devam etti. Bağrışmalar ve panik başladı.
“Oradan kaçıp eve döndüğümde ilk yaptığım şey, iki küçük çocuğuma sarılmak oldu. Onlara başımıza gelenleri anlattım. Histerik bir haldeydim. Çocuklarım bana sarıldı.
“Gece boyunca uyuyamadım. Bugün de, dün gördüklerim ve duyduklarım gözümün ve kulağımın önünden gitmiyor.”
Ukrayna: Saldırıyla ilgimiz yok
IŞİD’in saldırıyı üstlenme açıklaması öncesinde başkentler arasında açıklama trafiği yaşandı.
Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada, saldırıda Ukrayna’nın rol oynadığına dair bir işaret olmadı bildirildi.
Bu açıklama sonrası Rusya Dışişleri Bakanlığı, ABD’ye ellerinde bir bilgi varsa paylaşma çağrısı yaptı.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy’nin yardımcısı Mihaylo Podolyak da, ülkesinin saldırıyla bir ilgisi olmadığını söyledi.
Podolyak, “Net olalım, Ukrayna’nın bu olaylarla kesinlikle herhangi bir ilgisi yok” dedi.
IŞİD neden Rusya’ya saldırmış olabilir?
Will Vernon | BBC News, Washington
Radikal İslamcı gruplar onlarca yıldır Kafkasya’da Rusya’ya karşı savaşıyor.
Çeçenistan’daki çatışmalar bunların bir örneğiydi.
O grupların bir kısmı Suriye’de iç savaş başlayınca IŞİD’e katılmak için oraya gitti.
Suriye hükümetini destekleyen Rusya da o gruplarla Suriye’de çatışmaya devam etti.
Uzmanlara göre Kuzey Kafkasya’daki bazı militan grupları, IŞİD’e bağlılıklarını açıkladı.
2015’te Mısır’ın Sina Yarımadası üzerinde bir Rus uçağı bombayla patlatılmış, saldırıda çoğu Rus turist 224 kişi hayatını kaybetmiş, saldırıyı da IŞİD üstlenmişti.
Radikal İslamcılar 2017’da St. Petersburg metrosuna düzenlenen ve 15 kişinin hayatını kaybettiği bombalı bir saldırıya da üstlenmişti.
IŞİD açıklamalarında sık sık Rusya lideri Vladimir Putin’i eleştiriyor.
Örgütün Rusya’nın, Çeçenistan ve Suriye’deki askeri faaliyetleri sırasında Müslümanları katletmesine yönelik eleştirilerin yanı sıra Sovyetler Birliği döneminde Afganistan’ı işgal etmesini de eleştirmeye devam ediyor.
Rusya’da kitlesel saldırılar ne sıklıkta oluyor?
Bu saldırı, 2004’teki Beslan okul kuşatmasından bu yana en fazla kişinin hayatını kaybettiği saldırı oldu.
O dönem Çeçen ayrılıkçılar çoğu çocuk binden fazla kişiyi rehin almış, sonunda 186’sı çocuk 330 kişi ölmüştü.
Moskova’daki en ölümcül saldırılardan biri ise 2002’de, NordOst adlı bir müzikalin sergilendiği salonu basan 40 Çeçen militan tarafından düzenlenmişti.
900 kişiyi rehin alan militanlar, 130 rehinenin ölümüne yol açmıştı.
2018’de ise Rusya’nın ilhak ettiği Kırım’daki Kerç şehrinde 18 yaşındaki bir öğrenci, okulunda 20 kişiyi öldürdükten sonra intihar etmişti.
2021’de Kazan kentinde sekiz çocuk ve iki yetişkini silahla öldüren 19 yaşındaki bir kişi tutuklanmıştı.
2022’de ise Rusya’nın orta kesimlerindeki Izhevsk kentinde 11’i çocuk en az 17 kişiyi öldüren bir saldırgan, olayın ardından intihar etmişti.
Rusya, ABD’nin uyarısını görmezden mi geldi?
Gordon Corera | Güvenlik Muhabiri
Bu tür saldırıların ardından her zaman bunun neden tespit edilemediği veya engellenemediği sorgulanır.
Fakat bu saldırı, uluslararası gerilim ve güvensizliğin arttığı bir dönemde Vladimir Putin’e zor sorular yöneltiyor.
Bunun nedeni ise ABD’den gelen bir uyarı.
7 Mart’ta ABD, kendi vatandaşlarına yönelik yayımladığı uyarıda “radikallerin kısa süre içinde Moskova’da büyük etkinlikleri hedef almayı planladığı” aktarılmış, özellikle konserlerden de bahsedilmişti.
ABD’nin uyarısı 48 saatlik bir dilimi kapsıyordu.
Bu saldırı ondan haftalar sonra gerçekleşse de, saldırıya dair diğer ayrıntıların bu uyarıyla eşleştiğini görüyoruz.
Birbiriyle müttefik olmayan ülkelerin bile istihbarat paylaşım kanalları vardır, özellikle de sivillere yönelik saldırılar söz konusu olduğunda.
Fakat burada sorun, Moskova’nın bu uyarıyı göz ardı etmiş olması.
