New York Times gazetesinde çıkan bir araştırmada, Rusya, Çin, Belarus ve Türkiye merkezi Fransa’nın Lyon kentinde bulunan Uluslararası Polis Teşkilatı’nın (INTERPOL) üye ülke vatandaşı olup yurt dışına kaçan suçluları yakalamak için yayımladığı “kırmızı bülteni” suistimal eden ülkeler arasında gösterildi.
Gazetenin muhabiri Jane Bradley tarafından kaleme alınan ve 50’ye yakın eski ve yeni INTERPOL görevlisi, hükümet temsilcisi, hukukçu ve güvenlik görevlisiyle yapılan görüşmelerin temel alındığı araştırmada, otokratik üye ülkelerin “kırmızı bülten” konusunu yurt dışına kaçan muhalifleri yakalamak ve bastırmak için nasıl suistimal etme girişiminde bulundukları konusu mercek altına alındı.
INTERPOL’ün otokratların muhalifleri takip etmek için kullandığı protokollerin denetimini sıkılaştırdığı kaydedilen araştırmada, ancak otokratların da buna uyum sağlayarak bu protokolleri her zaman ihlal etmenin bir yolunu bulduğu görüşü dile getirildi.
“Yıllardır diktatörlerin ve otokratların siyasi düşmanlarını avlarken kendi sınırlarını aşıp onları ele geçirmek için INTERPOL’ü kullandığı yorumu yapılan araştırmada, ödül sahibi Venezuellalı bir gazetecinin Peru’da, Mısırlı bir siyasi mültecinin Avusturya’da tutuklanması ile Rusya’nın insan hakları savunucusu William F. Browder’ı tutuklatma girişimlerinden örnekler verildi.
INTERPOL önemleri artırdı
Buna karşılık INTERPOL’ün, kırmızı bülten olarak bilinen uluslararası tutuklama kararı denetimini sıkılaştırdığı ve bunların kötüye kullanılması her zamankinden daha zor hale getirdiği kaydedilen araştırmada, otokrat liderlerin de buna karşı tedbir almakta gecikmediği yorumu yapıldı.
New York Times’ın araştırması ayrıca, otokrat ülke liderlerinin muhalifleri takip etmek için teşkilatın daha az bilinen sistemlerine başvurduklarını ortaya çıkardı.
Belarus ve Türkiye mercek altında
Buna örnek olarak Belarus ve Türkiye’ye, INTERPOL’ün kayıp ve çalıntı pasaport veri tabanını muhalifleri taciz etmek veya yurtdışında mahsur bırakmak için bir silaha dönüştürdüğü suçlaması yapıldı.
Gazete, önemli terörle mücadele aracının kötüye kullanılmasındaki artış üzerine INTERPOL’ün, Türkiye’nin bu aracı kullanmasını geçici olarak engellediğini iddia etti.
Yetkililer, INTERPOL’ün siyasi amaçlı veri sistemine giriş dalgası tespit etmesinden sonra Belarus’un artık özel izlemeye tabi tutulduğunu bildirdi.
Rusya ve Çin gibi ülkelerin de kırmızı bültenleri kötüye kullandığı kaydedilen araştırmada, INTERPOL verilerine göre, biri hakkında bilgi isteyen “mavi bildirimlerin” sayısının son on yılda yaklaşık iki katına çıktığı bildirildi.
INTERPOL’ün yeni şefi için düzenlenecek seçimlerde üye ülkeler arasında konuyla ilgili tartışma da alevlenirken, üye hükümetlerin veri tabanlarına güvenmemelerinin uluslararası polis teşkilatının güvenilirliği ciddi şekilde zayıflatmasından endişe ediliyor.
Aralarında Türkiye’nin de bulunduğu INTERPOL, yönetim kurulu üyeleri: Arjantin, Belçika, Çin, Mısır, Hindistan, Namibya, Nijerya, İspanya, Birleşik Arap Emirlikleri ve ABD, haziran ayındaki oylamada Jürgen Stock’in yerine yeni başkanı seçecek.
İngiliz Stephen Kavanagh ve Brezilyalı Valdecy Urquiza en güçlü adaylar arasında gösteriliyor. Adaylıklarını geç ilan eden Zambiya’dan Mubita Nawa ve Pakistan’dan Faisal Shahkar çok fazla şanslı gösterilmiyor.
Kırmızı bülten talepleri nasıl değerlendiriliyor?
Yıllardır bu sorunu inkar eden INTERPOL’ün artık kırmızı bültenleri yayımlamadan önce bunları kapsamlı bir şekilde inceleyip onaylayan bir ekibi bulunuyor.
INTERPOL’ün yönetim kurulu üyesi Türkiye ve Hindistan gibi ülkeler, kırmızı bülten çıkartılırken yeni konan katı kuralların uluslararası polis teşkilatı içinde suçluların yakalanması konusundaki işbirliğini yavaşlatacağı belirterek, Batılı ülkelerin kendi içişlerine karışamayacakları görüşünü dile getiriyor.
Rusya’dan eleştiri
Son olarak aralık ayında bir Rus bakan INTERPOL’ün ülkesine getirdiği kısıtlamalara karşı çıktı.
INTERPOL yetkililerine göre, Rusya “düzeltici tedbirler” kapsamındaki altı ülke arasında. Bu ülkelerden gelen talepler daha sıkı denetlenirken, bazı durumlarda INTERPOL kanallarında paylaşım yasağı gelebiliyor.
Türkiye neden INTERPOL’ü eleştiriyor
Türkiye, 2021’de INTERPOL’ü 2016’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan hükümetine darbe girişiminde bulunmakla suçladığı “Gülen Grubu” üyelerine karşı 773 kırmızı bülten yayınlamayı reddettiği için açık bir şekilde eleştirdi.
Türkiye, “Gülen Grubu” üyesi olduğu gerekçesiyle yüz binlerce kişinin pasaportunu iptal etti. Habere göre, Türkiye iptal ettiği pasaportları INTERPOL veri tabanına kayıp veya çalıntı olarak kaydetti.
