Mart 2022-Temmuz 2023 arasında KKM’nin toplam gideri 152 milyar lirayı aştı. Aylık ortalama kur ile gider 7,9 milyar dolar ediyor. Bunun Ağustos kuru itibariyle karşılığı ise 213 milyarı aşıyor. Bununla 75 metrekare büyüklüğünde 124 bin konut satın alınabilirdi
Kur Korumalı Mevduat (KKM) hesaplarındaki paranın toplamı her hafta giderek büyüyor. 18 Ağustos 2023 itibariyle KKM hesaplarındaki para 3,4 trilyon lirayı aştı. Bunun dolar karşılığı ise 126,4 milyar Amerikan doları oldu.
Hükümet ise KKM’den geri adım attı. Merkez Bankası, KKM’ye dönüşüm hedefi uygulamasına son verildiğini açıkladı. Amaç TL bazında faizi özendirmek. KKM uygulaması ise devam ediyor.
Seçimlerden sonra dolar kurunun artmasıyla birlikte KKM’nin maliyeti iyice büyüyor. Mart 2022-Temmuz 2023 arasında KKM’nin toplam gideri 152 milyar lirayı aştı. Her ayın ortalama kuru ile KKM giderinin toplamı 7,9 milyar dolar ediyor. Bu masrafın Ağustos kuru itibariyle karşılığı ise 213 milyarı TL’yi aşıyor.
Bu para ile 75 metrekare büyüklüğünde 124 bin konut satın alınabilirdi. Aynı para ile 1 milyon 567 bin kişiye 12 ay boyunca asgari ücret ödenebilirdi.
Uzmanlar Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın “diğer” kalemindeki giderin de bu zarara eklenmesi gerektiğini savunuyor. Bu durumda KKM gideri çok daha yüksek oluyor.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre 18 Ağustos 2023 itibariyle
KKM’deki para miktarı 3 trilyon 408 milyar lira. Bunun dolar karşılığı ise 126,4 milyar.
18 Şubat 2022-18 Ağustos 2023 arasında 2023 yılı başındaki hafif düşüş dışında KKM büyüklüğü düzenli şekilde arttı. 18 Şubat 2022’de bu miktar 469 milyar lira idi. Katlanarak büyüyen KKM 18 Ağustos’ta 3,4 trilyonu aştı.
Dolar bazında KKM büyüklüğü ise aynı dönemde 34,6 milyar dolardan 126,4 milyar dolara kadar çıktı.
Hazine ve Maliye Bakanlığı sitesindeki bütçe giderlerine göre, Mart 2022-Temmuz 2023 arasında “Mevduat ve Katılma Hesaplarının Kur Artışlarına Karşı Korunmasına İlişkin Giderler”in toplam 152 milyar TL oldu. Bunun sadece 55 milyarlık bölümü haziran ve temmuz aylarında gerçekleşti.
Öte yandan bu gider; enflasyon veya dolar kurundaki değişimi içermiyor. Örneğin Temmuz 2022’de aylık gider 23,4 milyar lira olmuştu. Temmuz 2023’te yıllık enflasyon yüzde 48 oldu. Yine bir sene önce dolar kuru 17,42 TL iken Temmuz 2023’te 26,47’ye kadar çıktı. Toplam gider hesaplanırken bunların da dikkate alınması gerekiyor.
TCMB’nin aylık kur ortalaması üzerinden her ayki KKM gideri hesaplandığında bu 17 aydaki maliyet 7,89 milyar dolar oluyor. Bunun Ağustos ayı kuru üzerinden karşılığı ise 213,2 milyar TL ediyor.
KKM’nin Türk ekonomisine maliyeti ise ayrı bir tartışma konusu. TCMB Eski Başekonomisti Prof. Dr. Hakan Kara KKM maliyetinin daha yüksek olduğunu savunuyor. Kara, Merkez Bankası’nın “diğer” kalemindeki giderin bu zarara eklenmesi gerektiğini belirtiyor: “2022’de KKM’nin Hazineye maliyeti 92,5 milyar TL olmuştu. TCMB’ye maliyetini bilmiyorduk, bugünkü Yıllık Rapor ipucu veriyor. TCMB’nin kar/zarar tablosundaki “diğer” kalemi 89 milyar TL’ye işaret ediyor. Yani 2022’de KKM’nin kamuya toplam maliyeti kabaca 181,5 milyar TL olmuş.”
Dolar kurunu 20 lira seviyesinin altında tutmak için büyük bir mücadele veren TCMB’nin net rezervi eksiye düştü. Ayrıca döviz ödemeleri hem kamuyu hem de özel sektörü etkiledi.
KKM’den sonra Dolar kuru nasıl değişti?
TCMB verilerine göre Dolar kuru 21 Aralık 2021’de 17,15 lira ile zirveyi görmüştü. Anadolu Ajansına göre Dolar kuru 18,4 liraya kadar yükselmişti.
KKM’nin ilanından hemen sonra düşüşe geçen dolar kuru 28 Aralık 2021’de 11,41 liraya kadar geriledi. 25 Ağustos 2023’te ise dolar kuru 26,4 TL. KKM uygulaması sonrası en düşük seviyeyi gören kur yüzde 130 artış gösterdi.
Merkez Bankası’nın açıkladığı Konut Fiyat Endeksi verilerine göre Haziran 2023’te Türkiye genelinde bir konutun metrekare birim fiyatı 24 bin 599 TL oldu. Bu durumda 95 metrekare konutun fiyatı 2 milyon 337 bin TL yapıyor. 75 metrekare konutun fiyatı ise 1 milyon 845 bin lira.
Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi işbirliğinde Sahibinden.com ilan verilerine dayanarak oluşturulan Sahibindex’e göre ise Temmuz ayında bir konutun metrekare fiyatı 22 bin 866 TL oldu. Buna göre 95 metrekare bir evin fiyatı 2 milyon 172 bin lira olurken 75 metrekare konutun fiyatı ise 1 milyon 715 bin lira oldu.
124 bin konut satın alınabilirdi
Enflasyon ve dolar kuru artışının dikkate alınmadığı KKM gideri 152 milyar liraydı. Bu durumda TCBM birim fiyatına 65 bin 44 adet 95 metrekare veya 82 bin 390 adet 75 metrekare konut alınabilirdi. Sahibindex’a göre ise 69 bin 973 büyük veya 88 bin 632 küçük konut alınabilirdi.
Eğer KKM gideri güncel kurla hesaplanıp 213 milyar esas alınsaydı bu parayla alınabilecek konut sayısı çok daha yüksek olacaktı. TCMB fiyatlarıyla 91 bin 148 adet 95 metrekare veya 115 bin 454 adet 75 metrekare konut satın alınabilirdi.
Sahibindex fiyatlarına göre ise satın alınabilecek konut sayısı 98 bin 54 adet 95 metrekare veya 124 bin 202 adet 75 metrekare olacaktı.
1,6 milyon kişiye 1 sene boyunca asgari ücret ödenebilirdi
KKM’ye giden 152 milyar lira 13,3 milyon asgari ücretlinin bir aylık maaşına karşılık geliyor. Yani bu para ile 1 milyon 111 bin kişiye bir sene boyunca her ay 11 bin 402 lira asgari ücret ödenebilirdi.
KKM gideri 213 milyar lira esas alınırsa bunun karşılığı 18,7 milyon asgari ücretlinin bir aylık maaşı demek. Bu da 1 milyon 567 bin kişiye bir yıl boyunca asgari ücret ödenebileceği anlamına geliyor.
