Prigojin’in ölümüyle lidersiz kalan Wagner paralı asker grubunun akıbeti ne olacak? Ukrayna savaşı nedeniyle tetikteki AB ülkeleri için en önemli soru, Wagner’in Belarus’taki varlığını sürdürüp sürdürmeyeceği.
Rus Wagner grubunun lideri Yevgeniy Prigojin’in 23 Ağustos’ta düşen uçakta öldüğünün DNA testleri sonucu Rus makamlarınca teyit edilmesinden sonra paralı asker grubunun Belarus’taki akıbeti gündemde. Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko, Cuma günü yaptığı açıklamada Wagner grubunun Belarus’ta kalacağını belirterek “Wagner yaşadı, hayatta ve Belarus’ta yaşayacak” ifadelerini kullanmıştı.
Prigojin’in Haziran ayı sonunda Rus askeri yönetimine karşı giriştiği iki günlük isyan, Lukaşenko’nun arabuluculuğuyla sona ermiş, Kremlin ile varılan anlaşma uyarınca Prigojin ve adamlarının cezai takibata uğramadan Belarus’a gitmesinin önü açılmıştı. Rusya Devlet Başkanı Putin isyanın ardından yaptığı ilk açıklamada Wagner mensuplarına seslenerek üç seçenek sunmuş; “Bugün Savunma Bakanlığı veya diğer kolluk kuvvetleriyle sözleşme yaparak Rusya’ya hizmet etmeye devam etme veya ailenize ve yakınlarınıza dönme fırsatına sahipsiniz. İsteyen Belarus’a da gidebilir” ifadelerini kullanmıştı.
Belarus’taki Wagner varlığı, başta sınır komşusu Polonya olmak üzere Doğu Avrupa ülkelerinde gerginliğe yol açıyor. Rus paralı askerlerinin Doğu Avrupalı NATO müttefiklerinin kapısına dayanması, Ukrayna savaşı nedeniyle tansiyonun yüksek olduğu bölgede Putin’in elinde bir baskı aracı olarak algılanıyor. Ancak Belarus’taki Wagner paralı askerlerinin bir diğer işlevi, NATO’yu kendi iktidarı için tehdit olarak gören Lukaşenko’nun elini güçlendirmek. Başta Afrika olmak üzere dünyanın çeşitli bölgelerinde çatışma deneyimine sahip Wagner grubu, Belarus askerlerinin eğitiminde rol alıyor. Bu çerçevede 4 bin ila 5 bin Wagner mensubunun ülkede bulunduğu belirtiliyor. Wagner askerlerinin ayrıca, Temmuz ayında Belarus’a konuşlandırılmaya başlanan Rus nükleer silahlarının güvenliğini sağlamak üzere görevlendirildiği iddiası da o dönem çok konuşulmuştu.
“Son sözü Moskova söyleyecek”
Prigojin’in ölümü sonrasında Belarus’taki Wagner varlığının geleceği Batı’da en yakından takip edilen konular arasında. Düsseldorf Üniversitesi’nden Doğu Avrupa tarihçisi Alexander Friedman, Wagner’in varlığını sürdürmeye devam edeceği görüşünde. Wagner’in “Prigojin’in paralı ordusu” olarak tarihe karıştığını belirten Friedman, savaşçıların belki de aynı ad altında Afrika ya da Belarus’ta kalacağını, ancak Rus Savunma Bakanlığının komutası altına gireceğini tahmin ediyor. Belarus lideri Lukaşenko’nun Wagner mensuplarının bir kısmını kendi komuta zincirine entegre etmek isteyeceğini belirten Friedman, “Lukaşenko’nun 3 bine kadar savaşçı için parası var. Ama son sözü Moskova söyleyecektir” diyor.
Wagner mensuplarının Belarus’tan tamamen çekilmesinin Rusya’nın çıkarına olmayacağına işaret eden Friedman, “Böyle bir durum, Wagner savaşçılarının konuşlandırıldığı Polonya ve Litvanya sınırında gerilimin ve komşu AB ülkelerindeki tehdit algısının yatışması anlamına gelecektir. Bir kısmı Belarus’ta kalmakla birlikte Wagner savaşçılarının büyük bölümü Rusya ya da Afrika’ya gönderilecektir” değerlendirmesinde bulundu.
“Wagner’in küçülmesi Putin’in de Lukaşenko’nun da çıkarına”
Belaruslu bağımsız medya projesi “Posirk”ten analist Aleksandr Klaskovskiy ise Wagner’in Belarus’ta kalmasının Lukaşenko’nun işine gelmeyeceğini savunuyor. Paralı askerlerin lidersiz kaldığını ve “siyasi hedefleri bulunan güçlü bir muharip birlik” özelliğinin tartışmalı olduğunu kaydeden Klaskovskiy, Wagner’in mümkün olduğunca küçük ve etkisiz olmasının Putin’in de Lukaşenko’nun da çıkarına olacağını dile getiriyor. Belaruslu analist, AB ve NATO’nun sınıra yoğunlaşması ve Avrupalı komşu ülkelerle ilişkilerin daha da kötüleşmesinin Lukaşenko’nun işine gelmeyeceğini, bu nedenle Wagner’den “kurtulmaya” çalışacağını belirtiyor. Klaskovskiy, “Wagner savaşçıları bir kez Putin’e karşı geldiler. Putin onlara güvenmiyor. Dolayısıyla dağıtılacaklarını oldukça kesin bir şekilde söyleyebiliriz. Bazıları sivil yaşama dönecek, bazıları Afrika’ya gidecek” diyor.
Sürgündeki Belaruslu muhalif politikacı ve eski Devlet Başkanı adayı Svetlana Tikhanovskaya’nın parti arkadaşı Valeriy Saşaşçik, Wagner grubu için durumun iyi görünmediğini belirtiyor. Rusya’nın Wagner savaşçılarını AB sınırlarında provokasyonlar ve Ukrayna’da sabotaj eylemleri için kullanabileceğini ve bu nedenle Wagner mensuplarının bir bölümünün Belarus’ta kalabileceğini öngören Saşaşçik, bu noktada en önemli konunun savaşçıların finansmanı olacağını kaydediyor.
Finlandiya Uluslararası İlişkiler Enstitüsünden Grigoriy Nişnikov ise Wagner’in Belarus’a sürülmesinin Kremlin açısından geçici bir çözüm olarak düşünüldüğünü, Wagner’i Belarus’ta tutmak için taktik ya da stratejik bir hedef bulunmadığını savunuyor. “Lukaşenko’nun, Prigojin’in yerine geçerek Wagner birliklerini yönetme imkânı yok. Böyle bir iddiası da yok” diyen Nişnikov, Wagner savaşçılarının yıl sonuna kadar Belarus’u terk edeceği öngörüsünde bulunuyor.
