Hükümetin ekonomi tercihleri sonrası rekorlar kıran dolar/TL kuru, en son tek haneli seviyeleri gördüğü 15 Kasım 2021’den 557 gün sonra 20 seviyesini de geçti.
2010’da ‘1 dolar 1 TL olur mu’ diye tartışılan Türkiye’de o sene dolar/TL 1,4 seviyesindeydi.
2013’ten sonraysa hükümetin siyasi ve ekonomik tercihleri dolarda istikrarlı ve yavaş bir yükseliş başlattı. 2001’den beri geçen 12 yılda 2 TL’nin altında seyreden dolar, ilk kez 2013’te bu sınırı aştı. 2013’e başlarken 1,70-1,80 TL seviyesinde gidip gelen dolar, 23 Ağustos 2013’te 2 TL’yi aştı.
O dönem başbakan olan Tayyip Erdoğan Gezi Parkı eylemleriyle Türkiye ekonomisinin hedef alındığını söyledi. Erdoğan, demokratik talepler öne süren Gezi Parkı eylemlerini, faiz lobisinin başlattığını öne sürdü. Bu dönemde uzmanlara göre ABD Merkez Bankası’nın hamleleri de doların dünya çapında güçlenmesine neden olmuştu.
Daha sonra dolar, hükümetin kurulamadığı iki seçim arası 2015 ağustosunda ilk kez 3 TL’yi gördü.
ABD’yle kriz
Dolar 2017’de 3-4 TL aralığında kapatırken, 24 Haziran 2018’deki genel seçimlerin ardından 5 TL sınırını da aştı. Erdoğan, seçimler öncesinde “Siz bu kardeşinize yetkiyi verin, ondan sonra bu faizle şunla bunla nasıl uğraşılır göreceksiniz” demişti. Ancak seçimden iki ay sonra ABD’yle yaşanan ‘Pastör Brunson’ gerilimi doları 7 TL seviyesinin üstüne taşıdı. Kur, Brunson’un serbest bırakılması sonrası düştü.
‘Uysal’ müdahale
Temmuz 2019’da Erdoğan, Murat Çetinkaya’yı Merkez Bankası (MB) başkanlığı görevinden alarak yerine Murat Uysal’ı atadı. Erdoğan görevden aldığı Çetinkaya hakkında ”Laf dinlemiyordu. Yeni arkadaşla devam ettik, dedik ki faiz oranlarını düşüreceğiz” demişti.
‘Laf dinleyen’ Uysal, göreve geldiğinde yüzde 24 olan politika faizini bir yılda 8,25’e kadar indirdi. Bu dönemde dolar 6 TL’nin altında tutuldu. AKP’nin hezimet yaşadığı yerel seçimler öncesindeki bu dönemde dolardaki artışı tutabilmek için MB ve kamu bankalarının milyarlarca dolar sattığı öne sürüldü.
128 milyar dolar
Bu dönemden sonra başta CHP olmak üzere muhalefet partileri, MB’nin döviz rezervlerinden 128 milyar doların satıldığını ve bu miktarın nereye gittiğinin bilinmediğini iddia etmeye başladı. Bu yüklü miktardaki döviz satışı Erdoğan’ın damadı Berat Albayrak’ın ekonomi koltuğundan inmesi ve MB başkanı Uysal’ın görevden alınmasına kadar tüm hızıyla sürdü. İki ismin ekonomi yönetiminden ayrıldığı Kasım 2020’de dolar 7,60 TL seviyesindeydi.
İktidar ve muhalefetin iddiaları bir yana bu sürecin sonunda MB rezervleri boşaldı ve kur dış etkilere daha açık hale geldi. Böylelikle rekorlara giden yolun önü açıldı.
Bu gelişmelerle birlikte TL’ye güven sarsılınca aynı sene döviz mevduatlarına ilgi arttı. 2020’de döviz mevduatları 2001 krizinden bu yana ilk defa rekor kırdı.
Kavcıoğlu ve rekorlar
Ama Uysal’ın yerine getirilen MB başkanı Naci Ağbal’a da destek uzun sürmedi. Ağbal göreve geldiği sırada dolar kuru 8,50 TL seviyesindeydi. Erdoğan’ın faiz inadı sonrası Ağbal da 20 Mart 2021’de görevden alındı. Ağbal’ın yerineyse Yeni Şafak yazarı Şahap Kavcıoğlu atandı. Kavcıoğlu, 20 ayda MB başkanlığı koltuğuna oturan dördüncü farklı isim oldu. Piyasalar bu değişikliği hoş karşılamayınca dolarda yükseliş başladı.
Üstelik Kavcıoğlu, Erdoğan’ın istediği gibi Eylül 2021’de faizleri düşürme hamlesini başlattı. 19 Mart 2021’de Kavcıoğlu öncesi 7,2 TL seviyesinde olan dolar kuru, faiz indirimlerinin başladığı 23 Eylül 2021’de 8,62 liraydı. Bu noktadan sonraysa artış başladı. Dolar/TL en son 15 Kasım 2021’de tek haneli seviyeleri gördü. 15 Kasım 2021’de 9,93 TL olan dolar kuru tam bir sene sonra 18,61 TL seviyesine çıktı.
Mart 2023’e kadar dolar/TL kuru bu seviyelerde kalmaya devam etti. Ancak rezervlerin erimeye devam etmesi ve yaklaşan seçimler, kurları hareketlendirdi. 16 Mart’ta dolar/TL 19’u aştı.
Net rezervler ekside
14 Mayıs’ın hareketlendirdiği kur, ikinci tur seçimleri öncesinde de gözünü yeni rekorlara dikti.
Buna MB net rezervinin 19 Mayıs haftasında eksi 0,2 milyar dolara gerilemesi de eklendi. Böylelikle 21 yıl sonra ilk kez net rezerv eksiye düştü. Swap hariç net rezervse eksi 60,3 milyar dolarla ‘Albayrak sınırı’na geldi.
Bu gelişmenin ardından dolar/TL 20’yi aştı.
Böylelikle dolar/TL, tek haneli olduğu 15 Kasım 2021’den 557 gün sonra 20 seviyesini de aştı.
KAYNAK: DİKEN
