Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) ile ilgili kanun teklifi, bugün TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda ele alınacak. Teklif yıllardır sorularına çözüm bekleyen EYT’lilerden çoğunun eleştirilerine yol açtı. Kısa sürede başta #EmekliliktePrimeTakılanlar olmak üzere sosyal medyada gündem olan başlıklarla çok sayıda EYT’li, emekli olmak için gerekli prim günü sayılarında hiçbir değişiklik yapılmaması nedeniyle mağduriyetlerinin sürdüğünü söyledi.
Önceki gün TBMM’de konuşan AKP Grup Başkanvekili Muhammet Emin Akbaşoğlu kanun teklifi kapsamında EYT’liler için yaş şartının kaldırıldığını söyleyerek, “Prim gününü dolduran herkes kendi mevzuatı çerçevesinde emekli olacak” dedi.
Dört maddeden oluşan düzenlemenin en geç haftaya Salı ya da Çarşamba günü yasalaşacağını söyleyen Akbaşoğlu, düzenlemenin bu yıl 2 milyon 250 bin, toplamda ise 5 milyon çalışanı kapsadığını belirtti.
Fakat Akbaşoğlu’nun bu açıklamaları ve EYT kanun teklifinin kapsamı, EYT’liler arasında tam anlamıyla beklenen etkiyi yaratmadı.
Bugüne dek siyasetçiler, üzerinde çalıştıkları EYT düzenlemesi hakkında bilgi verirken sıkça “1999 yılı öncesi haklara geri dönüleceği” sinyalini vermişti.
Bu da EYT düzenlemesiyle birlikte emeklilikte hem yaş sınırının kaldırılmasını hem de 1999 yılında getirilen yüksek prim günü şartının tekrar 5 bin güne indirilmesi anlamına geliyordu.
1999 yılından önce SSK’lılar 5 bin gün ile emekli olabiliyorken, daha sonra “EYT’liler” sorununu yaratacak bir düzenlemeyle emeklilik için hem yaş sınırı getirildi hem de gerekli prim günü sayıları, kişinin işe giriş tarihine bağlı olarak yükseltildi.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, “EYT’de yaptığımız düzenleme şartları herkesi kapsayacak. EYT’de 1999 öncesi 5 bin prim gün şartını değiştirmiyoruz” demişti.
Fakat kanun teklifine göre sadece emeklilikte yaş sınırı kaldırılırken, 5 bin günü aşan prim günü zorunluluğu aynı tutuldu. Yani 5 bin günü doldurduğu için emekli olabileceğini düşünen pek çok kişi şu an 5 bin 975 prim günüyle karşı karşıya kaldı.
BBC Türkçe’ye konuşan Sosyal Güvenlik Müşaviri Ali Duman, “98-99 yılında sigortaya giren çoğu kişinin halen 5 bin yerine 5 bin 975 gün primi doldurması gerekiyor” diyerek bu durumu şöyle açıklıyor:
“Kanun teklifi 99 yılı öncesine göre uyarlanmamış, sadece yaşı kaldırmış, prim günleri ilgili bir değişiklik yapmamış. Yetkililer, ‘1999 yılı öncesi haklar neyse o’ demişti. Dolayısıyla insanlar primlerde de düzenleme yapılacağını zannetti.
“İnsanlar 5 bin günle yaşa takılmadan emekli olacağım diye beklerken 5 bin 975 gün zorunluluğu ile karşı karşıya kaldı. Yani bu kapsamdaki kişiler emekli olabilmek için 2 yıl 9 ay daha çalışmak zorunda kalacak.”
Sosyal Güvenlik Uzmanı Murat Bal da “Ülkemizde 5 bin günü doldurmayan birçok insan var. Ve bu insanlara 5 bin günü doldurduklarında emekli olabilecekleri söylendiği için, çeşitli şekillerde borçlanarak bu eksik günlerini 5 bine tamamladılar” diyor.
‘İnsanlar bankalara borçlanarak primlerini 5 bin güne tamamlamıştı’
Murat Bal, Akbaşoğlu’nun Pazartesi günkü açıklamasının oldukça karmaşık olduğunu ve işin uzmanlarının dahi saatlerce kanun teklifinin ne içerdiğini anlayamadığını söylüyor.
Bal, yüz binlerce EYT’linin kendi tabiriyle “iğneyle kuyu kazarak” gerçeğe ulaştıklarında hayal kırıklığına uğrayacaklarını belirtiyor.
Teklifin detayları anlaşıldığından beri çok sayıda kişinin mağduriyetleri konusunda kendisine ulaştığını söyleyen Bal, yetkililerin prim konusunda 6 aydır EYT’lileri yanlış yönlendirdiğini düşünüyor:
“4 bin 500 prim günü olan bir kişi emekli olduğunda geri ödemeyi planlayarak bankadan kredi çekti ve eksik prim günlerini 5 bine tamamladı. Bir kısmı bu beklentiyle mevcut işlerinde de çıkış yaptı. Fakat şu an 5 bin prim günü yeterli olmadığı için emekli olamayacaklar ve şimdi bu kredileri nasıl ödeyeceklerini düşünüyorlar.
“Yanlış bilgilendirmeyle bu insanlar bir tarafta kredi borcu, bir tarafta emekli olamama durumunun içine düştü. Halbuki bu insanlara ‘1999 öncesi haklar verilecek’ demek yerine ‘Sadece yaş sınırı ortadan kalkacak’ denmiş olsaydı, insanlar da planlamalarını ona göre yapardı.”
Prim günü sebebiyle hemen emekli olamayacak en 400-500 bin kişi olduğunu söyleye Bal, “Prim sebebiyle kimisi 6 ay, kimisi 2 sene sonra emekli olabilecek” diyor.
Kaç kişi EYT kapsamında emekli olabilecek?
Uzmanlar, tam olarak kaç kişinin, hangi zaman aralığında emekli olabileceği konusunda da bilgi karmaşası yaşandığını belirtiyor.
Yetkililerin bundan önceki açıklamaları ile son açıklamaları arasında bazı tutarsızlıklar olduğu değerlendiriliyor. Örneğin prim günü şartı sebebiyle, kanun yasalaştığı an emekli olabilecek EYT’lilerin sayısının beklenenden az olacağı ifade ediliyor.
Sosyal Güvenlik Uzmanı Murat Bal, 2 milyon 250 bin kişinin kanun yasalaşır yasalaşmaz değil, 2023 yılı içerisinde peyderpey emekliliğe hak kazanacağını söylüyor:
“Eğer prim değişikliği yapılsaydı, 1 milyon 250 bin kişi hemen emekli olabilecekti. Ancak şu anda yaklaşık 750 bin kişinin hemen emekli olabileceği düşünülüyor. Geri kalanlar da birkaç yıl içerisinde peyderpey emekli olabilecek.”
“Söylenene göre toplam 5 milyon kişi EYT ile emekli olacak ancak elbette bunların hepsi emekli olacak diye bir kural yok, mesela memurlarda emekliliğe hak kazananların belki yarısı emekli olmayacak.”
AKP Grup Başkanvekili Muhammet Emin Akbaşoğlu Pazartesi günü Meclis’te yaptığı konuşmada EYT’lilerin ilk maaşlarını Mart ayında alacaklarını açıkladı. Murat Bal’a göre ise ilk aşamada sayısı 1 milyonu bulan EYT’lilerin ilk maaşlarını bir ay sonra alabilmeleri oldukça zor:
“Türkiye’de her ay ortalama 30-35 bin kişi emekli oluyor. Emeklilik dilekçesini verdikten sonra, evrak işlemleriniz 2-4 ay sürüyor. Peki, 35 bin kişiyi ortalama 3 ayda emekli eden bir sistem, bir milyon kişiyi 15 günde nasıl emekli edecek?
“Böyle bir teknik ve memur altyapımız yok. Şu anda Türkiye’de SGK’da emeklilik işlemlerinde yetkili memur sayısı 1500. Bu 1500 insanla 1 milyon insanın işini nasıl yapacağız? Ne hakla bu insanlara 1 Mart diye umut veriyorsunuz?”
KAYNAK: BBC TÜRKÇE – FUNDANUR ÖZTÜRK
