Son verilere göre kayıtlı insansız hava araçlarının sayısı 25 bine yaklaşırken, bu araçları kullananların sayısı ise 31 bin 194’e ulaştı. Devlete ait İHA’lar, yalnızca kapalı alanlarda kullanılan İHA ve sistemleri, yere veya herhangi bir platforma bağlı olan insansız balon ve benzeri sistemler ve azami kalkış ağırlığı 500 gramdan daha az olan İHA’lar için kayıt koşulu olmadığı düşünüldüğünde sayının çok daha yüksek olduğu kuşkusuz.
Önceleri savaş haberleriyle duyduğumuz son zamanlardaysa fotoğraftan spora, tarımdan ulaşıma pek çok alanda hayatımıza giren İHA’larla ilgili ne kadar bilgiye sahibiz?
İnsansız hava araçları nerelerde kullanılır?
Uzaktan kumanda edilen İHA’lar ya da daha yaygın tabiriyle ‘drone’ veya Türk Dil Kurumunun adını verdiği ‘uçangöz’ler, askeri alanda daha çok keşif ve saldırı için kullanılırken, sivil havacılıkta ise en çok görüntü toplamada işe yarıyor. Uçangözle çekilen fotoğraf ve video kayıtları özel anları kaydetmenin yanı sıra medya, haberleşme, hasar tespit ve haritalandırma da ekili rol oynuyor.
Çevre dostu uçangözler
Tarım alanlarını ilaçlamak ya da gübrelemek için üretilen İHA’lara ise zirai drone deniyor. Özellikle Japonya’da zirai drone şirketleri arasındaki rekabet her geçen gün daha da artıyor.
ABD’de yapılan bir araştırmaya göre, çiftçilerin üçte ikisi üretimde drone kullanacağını söylüyor ya da kullanmayı düşünüyor.
Uzmanlar, drone teknolojisinin insan gücüne oranla 10 kat daha seri ve en az yüzde 20 tasarruf sağladığına dikkat çekiyor.
Kuryelere rakip geliyor
İnsansız hava araçlarının önümüzdeki yıllarda lojistik ve taşımacılık sektöründe yaygınlaşacağı şüphesiz.
Drone teknolojisi üzerinde çalışmalarını sürdüren elektronik alışveriş devi Amazon, İHA ile ilk teslimatı 2016’da yapmıştı.
İngiltere’nin Cambridge kentinden siparişi verilen ürün 13 dakika sonra müşteriye ulaşmıştı. İnsansız hava aracı bu süre boyunca 2.1 kilogramlık kargo ile 120 metre yükseklikte uçmuştu.
Henüz deneme aşamasındaki ‘Prime Air’ yani drone ile teslimat uygulamasıyla azami 2,26 kilogram ağırlığındaki kargoların yarım saatten az bir sürede müşteriye ulaştırılması hedefleniyor.
Toplu ulaşım havalanıyor
Uçangözler sadece paket değil, bizleri de taşıyacak. Şehir içi ulaşımını karadan havaya taşıyıp trafiği hafifleten, istasyon ve havalimanı gibi noktalarda aktarmaları hızlandıran uçan araç planları çoktan masada, şirketler kendi modellerini üretmek için birbirleri ile yarışıyor.
eVTOL tasarımıyla Rolls Royce, CityAirbus ve Vahana projeleri ile Airbus, Kitty-Hawk’ın mimarı Google ve Uber de ‘uçan taksi’ geliştirme yarışındaki devler.
Uçan taksilerin önümüzdeki 5 ila 7 yıl içinde yolcu taşıyacağına kesin gözüyle bakılıyor, bu araçların zamanla İHA’lara dönüşmesi de kaçınılmaz.
Yeni bir spor dalı: Drone yarışları
Amatör etkinliklerin en az beş yıllık tarihi olsa da drone yarışları son iki yıldır profesyonel spor dalı olarak kabul görüyor.
Dünya Hava Sporları Federasyonunun (FIA), ilk Dünya Drone Yarış Şampiyonası önümüzdeki kasım ayında, Çin’in Şencen kentinde düzenlenecek. AerialGP ve Drone Yarış Ligi ise iki yıldır ulusal ve uluslararası yarış düzenliyor.
First Person View (FVP) (Birinci Kişi Görüşü) sistemiyle yarışan pilotlar, drone üzerine yerleştirilmiş kamera sayesinde uzaktan kumanda ettikleri aracın görüşüne göre hareket ediyor.
İnsansız hava araçlarından insani yardım
İHA’ların sağlık sektöründe kullanılması lojistik ve taşımacılık özelliğinden geliyor. İHA’lar acil durumlarda hasta naklinden kan ve organ ulaştırılmasında büyük rol oynayacak.
Otonom araçların ambulans görevi görmesi için yürütülen projelerden bazıları çoktan hayata geçirildi.
Felaket bölgelerine insani yardımların ulaştırılması belki de İHA’ların en çok fayda sağlayacağı özelliği olacak. İHA’ların bombaladığı alanlarda yaralar başka İHA’larla sarılmaya çalışılacak.
Uçangöz satın aldım, yasal olarak ne sorumluluklarım var?
Türkiye’de ağırlığı 500gr ve üstü İHA satanların, alanların, üretenlerin, ithal edenlerin ve uçuranların bu sistemde kayıt işlemi yapma zorunluluğu bulunuyor.
Bunun dışında azami kalkış ağırlığı 25 kilogram ile 150 kilogram aralığında olan ikinci gruptaki İHA’lar ile azami kalkış ağırlığı 150 kilogram ve daha fazla olan İHA’ların Türk hava araçları tesciline kayıt yaptırma zorunluluğu bulunuyor.
Kapalı alanlarda kullanılan İHA’lar, yere veya herhangi bir platforma bağlı olan insansız balon ve benzeri sistemler, devlet insansız hava araçları da talimat kapsamının dışında yer alıyor.
Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü internet sitesi üzerinden kaydınızı yaptırabilirsiniz.
SHGM tarafından izinsiz veya kayıtsız, tescil olmadan uçuş yapanlara para cezası kesiliyor.
İHA0 ve İHA1 sınıfı İHA’lar için, uçuşa yasaklı ve meskun mahal, kalabalık veya çok kalabalık bölgeler dışında kalan sahalarda SHGM’den uçuş izni alınması gerekmemektedir. Bunun dışındaki tüm İHA uçuşları için izin alınması zorunludur. Uçuş izni almak isteyenlerin öncelikle sisteme kayıt olmaları gerekmektedir.
İHA’ların korkutan tehlikeleri
Venezuela’da Devlet Başkanı Nicolas Maduro’ya 4 Ağustos’da ulusa sesleniş konuşmasında bomba yüklü iki drone ile saldırı düzenlenmesi, insansız hava araçlarının risklerini bir kez daha gündeme taşıdı.
Maduro suikast girişiminden yara almadan kurtulurken, yedi asker yaralanmıştı.
Bu olaydan yaklaşık 10 gün önceyse, Yemen’deki Şi Husi gruplar, Birleşik Arap Emirlikleri’nin başkentindeki Abu Dhabi Uluslararası Havalimanı’na İHA’larla saldırdıklarını öne sürmüştü. Yetkililer saldırı iddiasını yalanlasa da söz konusu günde bir çok sefer ertelenmişti.
Uçuşlar için risk
İHA’ların boyutları ve alçaktan uçma özelliği nedeniyle tespitinin zor olması, sivil havacılık için büyük tehlike oluşturuyor.
Uçakların kalkış ve inişilerinde, artan güvenlik risklerine karşın bir dizi önlem hayata geçirildi. Bunların başında risk altındaki bölgelerde İHA’ların uçurulması yasaklandı.
İnsansız Hava Sistemleri Talimatı’na göre, irtifaya bağlı olmaksızın havalimanlarında, en yakında bulunan pistin kenarından 9 kilomtere mesafeden daha yakın sahada herhangi bir sınıftaki İHA ile uçuş yapılması yasak.
Cezaevleri
Mahkumların cezaevlerine uyuşturucu, cep telefonu ve silah sokması veya dış dünya ile iletişim kurması İHA’larla çok daha kolay hale geldi. ‘Cezaevi çevresinde İHA görüldü’ haberlerinin sayısı gün geçtikçe artıyor.
Bu durum, yetkilileri de harekete geçirdi. Yasal düzenlemelerle bu riskin önüne geçilmeye çalışılıyor.
Terör örgütleri
İnsansız hava araçları ekmek bıçağından farksız. Droneların ölümcül özelliği sayısız faydasına göre ağır basıyor, kaldı ki İHA’lar halihazırda saldırı aracı olarak kullanılıyor.
İHA’ların düşük maliyeti, hız ve manevra yeteneği, yük taşıma kapasitesi, korku ve kaos oluşturma becerisi, hedefe ulaşmada maksimum etkisi terör örgütlerini cezbediyor.
Örneğin, IŞİD’in, Irak ve Suriye’de 100 dolar ile bin dolar arasında değişen fiyatlara satılan bu yeni nesil teknoloji aracının geliştirilmesi için yoğun çaba sarf ettiği biliniyor.
Bazı mesleklerin son demleri
İnsan gücünü yavaş yavaş ele geçiren insansız hava araçları bir çok mesleğin de katili olma yolunda ilerliyor. Tek tesellimiz onları da üretecek insan gücüne ihtiyaç olması.
