Hamas’ın 7 Ekim’de İsrail’de düzenlediği saldırıların üzerinden dört ay geçti. Saldırılarda 1300 kişi hayatını kaybetti. Ardından İsrail ordusu Gazze Şeridi’nde saldırılar düzenlemeye başladı. İsrail’in saldırılarında en az 26 bin kişi yaşamını yitirdi.
Savaşın başlamasından kısa süre sonra İsrail’in kuzeyinde ve Lübnan’ın güneyinde çatışmalar başladı.
Yemen’de ise Husiler, Kızıldeniz’de İsrail’e ve bu ülkeye yardım ettiği gerekçesiyle ABD ve İngiltere’ye ait gemilere saldırılar düzenlemeye başladı. ABD ve İngiltere, Husilere ait bazı hedefleri vurdu.
İran ve ABD arasında da gerginlik arttı. ABD, Irak ve Suriye’de İran’la bağlantılı oldukları gerekçesiyle bazı gruplara yönelik saldırılar düzenledi.
7 Ekim sonrası en büyük endişelerden biri, savaşın Orta Doğu’da yayılmasıydı.
Bölgedeki aktörlerin topyekûn bir savaştan kaçındığı belirtilse de bu aktörlerin hepsi gerektiğinde savaşabileceklerini göstermek için saldırılar düzenlemekten çekinmedi.
GAZZE’DEKİ SAVAŞ BÖLGEDEKİ ŞİDDETİ NASIL ARTIRDI?
Orta Doğu’da şiddet, Hamas’ın 7 Ekim’de İsrail’e düzenlediği, yaklaşık bin 300 kişinin öldürüldüğü saldırılardan ve ardından 26 binden fazla kişinin öldürüldüğü İsrail’in Gazze işgalinden bu yana arttı. BBC uzmanlarını bir araya getirerek hazırladığımız yazılarla, bu şiddetin bölgede nasıl etkileri olduğunu inceledi.
Jeremy Bowen, BBC Uluslararası İlişkiler Editörü
“Gazze’deki savaşın Orta Doğu’daki başka yerlere yayılma riskinden bahsetmeyi bırakabiliriz. Bu zaten oldu. Husiler anında cevap verdi. Irak ve Suriye’deki İran destekli milislerin, bölgedeki ABD güçlerine karşı saldırılarını artırması çok olası.”
Gazze
Gazze şiddetin merkezinde yer alıyor ve İsrail, Hamas ortadan kaldırılıncaya kadar savaşmaya devam etme sözü verdi.
Lübnan
Gazze’deki şiddet arttıkça, Lübnan sınırında yükselen gerilimin bölgesel bir çatışmayı ateşleyebileceği korkusu doğdu. Hizbullah, İran tarafından desteklenen, Şii İslamcı bir siyasi, askeri ve sosyal yardım kuruluşu. Lübnan’da hatırı sayılır bir güce sahip. Batı ve Arap devletleri tarafından terör örgütü olarak kabul edilen Hizbullah, Gazze savaşının başlamasından kısa bir süre sonra İsrail ile sınır ötesi çatışmaya girdi. Ancak iki tarafın onlarca yıl öncesine dayanan uzun bir çatışma geçmişi var.
İsrail-Lübnan sınırındaki sivil halk çatışmalardan nasıl etkilendi?
- Birleşmiş Milletler’in Ocak 2024 verilerine göre, İsrail-Hamas savaşı başladığından beri, Lübnan sınırındaki çatışmalar 82 binden fazla kişinin yerinden edilmesiyle sonuçlandı.
- Lübnan’da 20’den fazla sivilin öldürüldüğü belirtiliyor.
Lübnan’ın güneyi ve İsrail’in kuzeyindeki cephenin daha fazla öne çıkıp çıkmayacağı belli değil. Her iki taraf da topyekûn bir savaş istemediğini ancak bundan korkmadığını söylüyor. Böyle bir savaş durumunda her biri diğerini mutlak yıkımla tehdit ediyor.
Batı Şeria
Gazze’deki savaş başladığından beri, işgal altındaki Batı Şeria’daki Yahudi yerleşimcilerin Filistinlilere yönelik şiddeti keskin bir şekilde arttı. Birleşmiş Milletler, yerleşimcilerin sekiz Filistinliyi öldürdüğünü ve 80’den fazla Filistinliyi yaraladığını söylüyor. İsrail güçleri ise Batı Şeria’da 357 Filistinliyi öldürdü. Aralık ayı başında konuştuğumuz Filistinli bir aktivist olan Issa Amro, 7 Ekim’de evinden alınıp 10 saat tutulduğunu söyledi. Yerleşimci komşuları dahil İsrail askerlerinin saldırısına uğradığını, daha sonra bir askerin ona saldırma gerekçesiyle 10 gün hapis cezasına çarptırıldığını ekledi.
Filistinlilerin çoğu korktukları için dışarıya çıkmıyor.
Husiler ve Kızıldeniz
İran destekli Husi isyancılar Yemen’in büyük bir bölümünü kontrol ediyor. Ekim ayında İsrail-Hamas savaşının başlamasından bu yana Kızıldeniz’de seyreden İsrail’e bağlı gemilere yönelik saldırılarını artırdılar.
Kızıldeniz’de son çatışmalar
- Ocak 2024: ABD ve müttefikleri, Husi hedeflerine hava saldırıları düzenliyor. Husiler, İngiltere ve ABD askeri gemileri de dahil olmak üzere gemilere saldırmaya devam ediyor.
- 27 Ocak 2024: Bir Husi insansız hava aracı Ürdün’deki ABD üssünü vurarak üç askeri öldürdü ve onlarca kişi yaralandı.
- 31 Aralık 2023: ABD Donanma helikopterleri, mürettebatı bir konteyner gemisine çıkmaya çalışan üç Husi sürat teknesini batırdı.
- 12 Aralık 2023: Husi isyancılar en az bir füzeyle Norveç tankerini vurdu ve yangına neden oldu.
İran ve Hamas gibi müttefikleri savaşı Batı’ya taşımak istiyorsa, İngiltere ve ABD’nin Husilere yönelik son saldırıları onların başarılı olduğunu gösteriyor. Ancak savaşın genişlemesi İran’ın çıkarına mı? İran ve müttefikleri, kısa vadede Batı’nın İsrail’e verdiği desteği baltalamak istiyor.
İran
İran, Hamas’ın 7 Ekim’de İsrail’e yaptığı saldırıya dahil olmadığını söylüyor. 3 Ocak’ta, İran’daki Kirman’da, en az 84 kişinin öldüğü bir bombalı saldırı meydana geldi. Bomba, ABD tarafından öldürülen Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani’nin mezarı yakınındaki tören sırasında patladı. İran, IŞİD’in üstlendiği saldırı için İsrail ve ABD’yi suçladı.
BBC Güvenlik Muhabiri Frank Gardner, İsrail’in bu saldırıyı düzenlemesinin hiçbir anlamı olmadığını ancak İran’ın faillerin peşine düşmesinin bölgede gerilimi kaçınılmaz olarak artıracağını söylüyor.
Irak
Ocak 2024’te ABD, Irak’taki İran destekli güçlere ait tesislere hava saldırıları düzenledi. Bunun, Irak ve Suriye’deki ABD’li ve uluslararası güçlere yönelik bir dizi saldırıya tepki olarak yapıldığı belirtildi. Irak’taki İran destekli gruplar bölgesel gerilimin Gazze’deki savaştan kaynaklandığını söylüyor. İran Hamas’ı, ABD ise İsrail’i destekliyor. ABD, o tarihten bu yana ABD ordusunun Irak ve Suriye’de 150’den fazla kez saldırıya uğradığını söylüyor; bu saldırılar genellikle roketler ve tek yönlü saldırı İHA’larıyla yapılıyor.
